Τα προβλήματα περιβάλλοντος στις Ελληνικές πόλεις

@Από το "Πόλεις και Πολιτικές"

Στην πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα "Αστικό περιβάλλον και νέα πόλη" που οργάνωσε τον Ιούνιο του 2007 το ΙΣΤΑΜΕ ο Αλέξανδρος Τριποδάκης αναφέρεται σε τέσσερεις τομείς προβλημάτων της Ελληνικής πόλης καταγράφοντας αντίστοιχα προβλήματα και διατυπώνοντας σχετικές σκέψεις, ιδέες και προτάσεις. Οι τομείς αυτοί είναι η κυκλοφορία, το δομημένο περιβάλλον, οι επεκτάσεις των πόλεων, η εκτός σχεδίου δόμηση και τέλος ο δημόσιος χώρος.

@ Αλέξανδρος Τριποδάκης, Αρχιτέκτων Πολεοδόμος

"Η προστασία του περιβάλλοντος φαίνεται ότι θα έχει κατά τις επόμενες δεκαετίες τεράστιες επιπτώσεις στον τρόπο ζωής και στη χρονική και πολιτική δομή της κοινωνίας του μέλλοντος. Ίσως ανάλογες με αυτές που είχε η πληροφορική και η ηλεκτρονική τεχνολογία κατά τις δεκαετίες του '80 και '90, όπως λένε οι ειδικοί. 

Σήμερα η ραγδαία αστικοποίηση του πλανήτη είναι πλέον δεδομένη και καθιστά το πρόβλημα της σχέσης πόλης-περιβάλλοντος κυρίαρχο. Υπάρχουν 400 περίπου πόλεις με πληθυσμό μεγαλύτερο του ενός εκατομμυρίου. Μέσα στα επόμενα 10-15 χρόνια προβλέπεται ότι περί τις 15 θα έχουν περισσότερα από 15 εκατομμύρια, αυτό ίσως είναι σύμπτωση.

Στην Ελλάδα συμπληρώνονται ήδη 50 έως 60 χρόνια αλλοίωσης έως και καταστροφής τόσο του βεβαρημένου αστικού χώρου όπως μας κληροδοτήθηκε, όσο και των στοιχείων του οικιστικού περιβάλλοντος που εμπεριείχε αυτός ο χώρος ή που τον περιέβαλε. Η σημερινή συζήτηση ενώ έχει αυξημένη σημασία, όπως και όλες όσες προηγήθηκαν επί δεκαετίες, δυστυχώς κατά τη γνώμη μου προδικάζεται λόγω της προϊστορίας μας ότι και πάλι θα έχει περιορισμένα αποτελέσματα. Αλλά από ότι φαίνεται σήμερα όλοι εμείς εδώ επιμένουμε και θα επιμένουμε κυρία Πρόεδρε, να συζητούμε έως ότου αλλάξει επιτέλους η ευρύτερη στάση και λογική που μας χαρακτηρίζει σαν πολίτες και κοινωνία, τον σφυγμό της οποίας νομίζω ότι είστε σε θέση να αφουγκράζεστε πολύ καλύτερα από μένα.

Θα αναφερθώ συνοπτικά σε τέσσερις τομείς προβλημάτων της ελληνικής πόλης που επέλεξα -υπάρχει μία προσωπική μεροληπτική στάση εδώ- καταγράφοντας αντίστοιχα προβλήματα και διατυπώνοντας σχετικές σκέψεις, ιδέες και προτάσεις. Οι τομείς αυτοί είναι η κυκλοφορία, το δομημένο περιβάλλον, οι επεκτάσεις των πόλεων, η εκτός σχεδίου δόμηση και τέλος ο δημόσιος χώρος.

Ξεκινώ από την κυκλοφορία. Το κυκλοφοριακό μάλλον συνιστά το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα της ελληνικής πόλης. Η εδραιωθείσα από τις προηγούμενες δεκαετίες του '80 και του '90 χρηστική, αλλά και ψυχολογική εξάρτηση του έλληνα από το Ι.Χ. καλά κρατεί. Την ίδια στιγμή η κρατική πολιτική γύρω από το κυκλοφοριακό προσαρμόζεται ανάλογα και συνιστά ουσιαστικά πολιτική του Ι.Χ. Τεράστια ποσά δαπανώνται σε διανοίξεις, υπογειοποιήσεις, ανισόπεδους κόμβους κ.α., που μελετώνται ανεξάρτητα από την όποια επιθυμητή μελλοντική συγκρότηση της ελληνικής πόλης και καταστρέφουν τη συνεκτικότητά της. Εισάγουν όψιμα στην Ελλάδα το φαύλο κύκλο της Αμερικής του '60, της αέναης προσπάθειας κάλυψης των αναγκών κυκλοφορίας ενός αδηφάγου και συνεχώς αυξανόμενου στόλου αυτοκινήτων.

Είναι να απορεί κανείς πως η καταπάτηση των στοιχειωδών δικαιωμάτων του πολίτη για ποιότητα ζωής, ελεύθερη κίνηση στην πόλη, προσπελασιμότητα και υγεία, δεν έχουν οδηγήσει σε αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και σχετικές αντιδράσεις-διεκδικήσεις των πολιτών, αλλά σε μιθριδατισμό και απαιτητική στάση. Ο ρόλος του Ι.Χ. ισχυροποιείται όλο και περισσότερο ως αντικείμενο λατρείας και μέσο κοινωνικής καταξίωσης. Ανάλογη με την αύξηση της σημασίας του ρόλου του, είναι και η αύξηση του μεγέθους του κυβισμού και ασφαλώς του κόστους αγοράς, συντήρησης και διακίνησης του αυτοκινήτου. Κάποιες προτάσεις και σκέψεις -γνωστές και χιλιοειπωμένες, δεν κομίζω γλαύκα- δεν ακολουθούνται διότι δεν τις διεκδικεί και δεν απαιτεί την εφαρμογή τους το κοινωνικό σύνολο στο βαθμό που θα μπορούσε. Τουλάχιστον όχι ακόμη. Από την άλλη είναι πλέον βέβαιο ότι οι μεγάλες ελληνικές πόλεις οδηγούνται ταχύρρυθμα σε κυκλοφοριακό έμφραγμα, οπότε θα αναγκαστούμε ως κοινωνία και πολιτεία να αντιδράσουμε.

Τέσσερις προτάσεις συνοπτικά και μεταξύ πολλών άλλων μπορούν να αναφερθούν.

Πρώτον, αποθάρρυνση της χρήσης Ι.Χ. με τη δημιουργία επάλληλων δακτυλίων και βρόγχων. Θα καταργούν τις διαμπερότητες και τις ακτινωτές κινήσεις και θα κατανέμουν το φόρτο ιεραρχημένα μειώνοντας τις συμφορήσεις. Σκοπός τους είναι να καθιστούν προσπελάσιμες διάφορες περιοχές της πόλης.

Δεύτερον, βαθμιαίος περιορισμός του οδοστρώματος και απόδοση στον πεζό, στο πράσινο και στα ήπια μέσα κυκλοφορίας, όπως το περπάτημα, το ποδήλατο κλπ. Παράλληλη δημιουργία τοπικών και υπερτοπικών γκαράζ για εξυπηρέτηση της καταργούμενης παράνομης στάθμευσης.

Τρίτον, ιεράρχηση του οδικού δικτύου ώστε να αντιμετωπιστεί κάθε οδικός άξονας ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ως υπερτοπικός, συλλεκτήριος, τοπικός και λοιπά. Έτσι θα διαμορφωθεί προσαρμοζόμενος και με βαθμιαία μειούμενη την παρουσία, την κίνηση και τη στάση των Ι.Χ..

Τέταρτο, ανάπτυξη των δημόσιων μέσων μεταφοράς με χρήση μέσης δυναμικότητας, όπως λεωφορεία τρόλεϊ και τραμ που είναι ηχητικά ευέλικτα και εξασφαλίζουν επίγεια κίνηση στον χρήστη. Σαν να έκανα ένα ταξίδι δεκαπέντε ετών αυτή τη στιγμή μιλώντας για το τραμ. Το πολυσυζητημένο μετρό έχει υψηλό κόστος κατασκευής και προκειμένου να καλύψει τη μητροπολιτική έκταση της Αθήνας θα πρέπει να αγγίξει 250 έως 300 χιλιόμετρα συνολικού μήκους, έναντι των περίπου 40 σημερινών. Τούτο σημαίνει απορρόφηση μεγάλων κονδυλίων, αναστάτωση της πόλης για πολλές δεκαετίες και τελικά εξασφάλιση αποτελεσματικής μεν μαζικής μετακίνησης μεγάλης κλίμακας, αλλά σε συνθήκες που ταιριάζουν σε βορειοευρωπαϊκά κλίματα.

Περνάω στο δεύτερο τομέα του δομημένου περιβάλλοντος. Είναι γνωστή η τσιμεντοποίηση της ελληνικής πόλης κατά τις μεταπολεμικές δεκαετίες και καλά κρατεί. Η απώλεια της ταυτότητας, της αισθητικής των δημοσίων χώρων και της λειτουργικής οργάνωσης μέχρι πρόσφατα αντισταθμιζόταν, σε κάποιο βαθμό, από τον σχετικά ανθρώπινο και ασφαλή χαρακτήρα της. Χαρακτηριστικό που προέκυψε από τη διατήρηση σχετικά μικρής κλίμακας στη δομή συνεκτικότητας του αστικού της ιστού, την ανάμειξη των χρήσεων και την εξασφάλιση στέγης μέσα από την αντιπαροχή σε υψηλά ποσοστά. Πρόσφατα τα χαρακτηριστικά αυτά άρχισαν να πλήττονται από φαινόμενα που εμφανίστηκαν στον ελληνικό χώρο, εισάγοντας μία λογική που κυριάρχησε κατά τις δεκαετίες του '80 και του '90 στο εξωτερικό.

Μεγάλα μονολειτουργικά συγκροτήματα γραφείων, αναψυχής, βιομηχανικές εγκαταστάσεις και λοιπά, με ονομασίες όπως πάρκα, πολυκέντρα, πολυχώροι, χωριά και λοιπά, κάνουν όλο και πιο συχνά την εμφάνισή τους στις μεγάλες ελληνικές πόλεις, περιβαλλόμενα συχνά και από τα αναγκαία αχανή πάρκινγκς. Η μεγάλη κλίμακά τους διασπά τη συνοχή των περιοχών στις οποίες εντάσσονται, ενώ η εξειδικευμένη λειτουργία τους οδηγεί στην ερημοποίηση του περιβάλλοντός τους κατά τις ώρες μη λειτουργίας.

Παράλληλα, σημαντικές εγκαταστάσεις μητροπολιτικής κλίμακας, όπως για την Αθήνα το αεροδρόμιο στα Σπάτα, κτίρια διοικήσεως, ολυμπιακές εγκαταστάσεις, το μέλλον του Ελαιώνα, η διαμόρφωση του χώρου του Ιπποδρόμου, η «ανάκτηση» του θαλασσίου μετώπου στο Φάληρο και λοιπά, αντιμετωπίζονται χωρίς συνάρτηση προς την υφιστάμενη ή τη συνήθη συγκρότηση και κλίμακα της πόλης και επενεργούν διαλυτικά σαν μεγάλα ξένα σώματα στη δομή της. Ξέρουμε όλοι την ιστορία του αεροδρομίου των Σπάτων, δεν ξέρω αν ξέρουμε κι έχουμε δει από ψηλά τις νέες εγκαταστάσεις στο δέλτα Φαλήρου.
Τα παραπάνω φαινόμενα σε συνδυασμό και με τα προαναφερθέντα οδικά έργα απειλούν πλέον επικίνδυνα τη συγκρότηση και τη συνεκτικότητα των αστικών μας κέντρων, με επακόλουθα τη βαθμιαία διάσπαση του πολεοδομικού ιστού και την απώλεια της συνεκτικότητας της ελληνικής πόλης, τη δημιουργία μεγάλων ακάλυπτων κι όχι βιώσιμων χώρων που αποτελούν υπόλοιπα μεταξύ κτιρίων, την αλλοίωση, ιδιωτικοποίηση ή και εξαφάνιση των μεγάλων δημόσιων χώρων που απέμειναν. Τα φαινόμενα αυτά, πρωτόγνωρα για την Ελλάδα, στοίχισαν σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο τον αστικό χώρο σε παγκόσμια κλίμακα και έχουν προκαλέσει κατά τις τελευταίες δεκαετίες σειρά αντιδράσεων τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε επίπεδο υλοποιημένων παρεμβάσεων στην πόλη.

Σε ότι αφορά τις τελευταίες παρεμβάσεις μπορούμε να πούμε επιγραμματικά ότι αποτελούν προσπάθειες που στηρίζονται σε κοινές αρχές και στοχεύουν: Πρώτον, στην ανάκτηση και προστασία της ανθρώπινης κλίμακας στην πόλη μέσα από την αποκατάσταση της συνέχειας του αστικού ιστού. Δεύτερον, στην ανάμειξη των χρήσεων και ιδιαίτερα στην εξασφάλιση της παρουσίας κατοικιών σε όλες τις περιοχές της πόλης. Βλέπουμε την πρόταση που έδειξε η συνάδελφος προηγουμένως για τη Ποτσδάμερ Πλατς, όπου σε όλα τα οικοδομικά τετράγωνα με ελάχιστες εξαιρέσεις προβλέπεται η εγκατάσταση χρήσεων κατοικίας υπό ποικίλες μορφές. Τρίτον, στην επανάχρηση με σύγχρονη ερμηνεία του οικοδομικού τετραγώνου του δρόμου και της πλατείας σαν κυρίαρχα στοιχεία του.

Η εφαρμογή των αρχών αυτών στην ελληνική πραγματικότητα, ιδιαίτερα σε σχέση με την επαπειλούμενη διάλυση της μεγακλίμακας στο χώρο μας, μπορεί να λειτουργήσει σαν φίλτρο επανερμηνείας και προσαρμογής των νεοεξαγωμένων προτύπων, ώστε να ανταποκρίνονται στις δικές μας κοινωνικές περιβαλλοντικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και να μπορέσουν να λειτουργήσουν σαν πραγματικοί μοχλοί οικονομικής αναβάθμισης των περιοχών στις οποίες εντάσσονται. Δύο παραδείγματα: μία ενότητα δέκα χιλιάδων περίπου κατοίκων στο Κίρστάι Φιρτς στη Γερμανία, με τα χαρακτηριστικά τα οποία σας περιέγραψα και μια πρόταση για ένα μεγάλο συγκρότημα κατοικιών καταστημάτων πολιτισμού. Βλέπετε τη μίξη των χρήσεων στο Άμστερνταμ πάλι με παρεμφερή χαρακτηριστικά κλίμακας ένταξης και ισορροπία μεταξύ των χρήσεων.

Στον τρίτο τομέα, στις επεκτάσεις πόλεων και σε εκτός σχεδίου δόμηση η ελληνική περιαστική γη συνεχίζει επί 60 συνεχή χρόνια να καταπατείται από την αυθαίρετη δόμηση. Αποτελεί ένα μόνο στάδιο του γνωστού κύκλου «άλωση της αγροτικής ή δασικής γης, ανοικοδόμηση, ένταξη στο σχέδιο, νομιμοποίηση». Η θεσμοθετημένη ελληνικής ένδυσης εκτός σχεδίου δόμηση οδηγεί στα ίδια αποτελέσματα, με νομιμοφανή τρόπο αφού ο πραγματοποιούμενος κτισμένος όγκος συχνά αγγίζει το διπλάσιο του υπερκειμένου. Αυτό είναι το τοπίο του αττικού λεκανοπεδίου από ψηλά. Επιπλέον το προκύπτον δομημένο περιβάλλον χαρακτηρίζεται από τα γνωστά προβλήματα πλημμελούς πολεοδομικού σχεδιασμού και έλλειψης κοινωνικών, τεχνικών και άλλων υποδομών. Καταλήγει είτε σε αραιοδομημένη προαστικοποίηση της περιαστικής γης, είτε να αποτελεί κι αυτό ένα ενδιάμεσο στάδιο πριν την έναρξή του στο σχέδιο πόλης.

Είναι καιρός η πολιτεία, αλλά και όλοι μας, να αναλάβουμε την ευθύνη προστασίας των αγροτικών, δασικών και άλλων προστατευμένων εκτάσεων της επικράτειας, καταργώντας τη χρόνια απειλή της εκτός σχεδίου δόμησης. Ταυτόχρονα θα πρέπει εξίσου τελεσίδικα να αντιμετωπιστεί και η πάσης φύσεως αυθαίρετη δόμηση. Ιδιαίτερα τώρα που κατά κανόνα δεν εξυπηρετεί ζωτικές ανάγκες στέγασης εσωτερικών μεταναστών πρώτης κατοικίας όπως στο παρελθόν, αλλά κυρίως αφορά σε παραθεριστική δεύτερη κατοικία σε ιδιαίτερες περιοχές φυσικού κάλλους, όπως δάση παραλίες και λοιπά.

Η προκύπτουσα ζήτηση για άλφα και βήτα κατοικία είναι δυνατόν από δω και πέρα να εκτονωθεί με τη δημιουργία νέων οικιστικών ενοτήτων μελετημένων, με οργανωμένη δόμηση, μεγέθους περίπου πέντε έως δέκα χιλιάδων κατοικιών, στο μέγεθος του ολυμπιακού χωριού για να σας δώσω την κλίμακα, μεγαλύτερων ή μικροτέρων πυκνοτήτων ανάλογα με την περίπτωση. Βλέπουμε εδώ μια παλιά προσπάθεια από το '68 στο Αμβούργο. Οι ενότητες αυτές μπορούν να χωροθετούνται στις προβλεπόμενες από τα γενικά πολεοδομικά σχέδια αδόμητες ή αραιοδομημένες περιοχές επέκτασης της πρώτης κατοικίας ή σε εκτός σχεδίου κατάλληλες περιοχές για παραθεριστική κατοικία. Η απόκτηση γης, η μελέτη και η κατασκευή τους, μπορεί σύμφωνα με τη σχετική εμπειρία του εξωτερικού να αντιμετωπιστεί με συνέργειες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μέσα από οργανωμένη δόμηση, για τα οποία θεωρώ ότι έχει πλέον ωριμάσει το κλίμα και οι σχετικές δομές στη χώρα μας.

Οι οικιστικές ενότητες μπορούν να οργανώνονται σύμφωνα με τις νέες αντιλήψεις που διέπουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε Ευρώπη και Αμερική κατά τα τελευταία δέκα - δεκαπέντε χρόνια. Αυτές συνεπάγονται: την εξασφάλιση για μια ακόμη φορά πολυλειτουργικότητας και σχετικής αυτάρκειας σε ότι αφορά την κοινωνική, εμπορική, εκπαιδευτική και λοιπά υποδομή, την ιεραρχημένη κυκλοφοριακή οργάνωση με μέλημα για τον πεζό το ποδήλατο και τα μέσα μαζικής μεταφοράς στη βάση βιοκλιματικής αντιμετώπισης του συνόλου, την προσέγγιση αγοραστών και κατοίκων, δηλαδή διαφορετικών τάξεων, την ουσιαστική αξιοποίηση της τηλεματικής και λοιπά.

Μπαίνω στον τελευταίο τομέα που αφορά στο χώρο που ζούμε όλοι μας, στο δημόσιο χώρο. Ο υπαίθριος αστικός χώρος της ελληνικής πόλης, ο χώρος ανάμεσα στα κτίριά της όπου ανέκαθεν αναπτυσσόταν η δημόσια ζωή, έχει υποβαθμιστεί συρρικνωθεί αλλά και σε ποικίλες περιπτώσεις ιδιωτικοποιηθεί κατά τα μεταπολεμικά χρόνια. Ξέχασα να σας δείξω μερικά απλά παραδείγματα τέτοιων νέων οικιστικών ενοτήτων που χτίζονται ή κτίστηκαν ήδη στην Αμερική. Οι δρόμοι έχουν μετατραπεί σε τάφρους κυκλοφορίας και στάθμευσης οχημάτων με ανύπαρκτα πεζοδρόμια. Οι λιγοστές πλατείες όταν δεν λειτουργούν ως πάρκινγκ καταλαμβάνονται όλο και περισσότερο από παράνομα κτίσματα, στέγαστρα και τραπεζοκαθίσματα ιδιωτικών επιχειρήσεων που τις νέμονται σαν οικόπεδά τους ή αναπλάθονται με σύγχρονες συχνά ατυχείς παρεμβάσεις που τις καθιστούν εχθρικές και ανοίκειες για τον πολίτη.

Τα κτίρια που ορίζουν και συγκροτούν το πολυμετρικό μέτωπο των δρόμων και των πλατειών, αντιμετωπίζονται όλο και πιο συχνά σαν αυθύπαρκτες κατασκευές που αδιαφορούν προς το άμεσο δομημένο και αδόμητο περιβάλλον. Βλέπουμε τον τρόπο που δομούνται τα κτίρια κατά μήκος ενός μείζονος άξονα της Αθήνας. Ο οικοδομικός κανονισμός του '85 ενισχύει αυτό το κλίμα επιτρέποντας την ελεύθερη τοποθέτηση των κτιρίων στο οικόπεδο και των ανάλογων κατά περίπτωση καθορισμών του ύψους, γεγονός που οδηγεί στη διάσπαση των μετώπων του δημόσιου χώρου τόσο σε κάτοψη όσο και σε όψη. Παραδείγματα γνωστά σε όλους μας, εδώ από τα Ιλίσια και τα Πατήσια.

Τέλος, οι χώροι πρασίνου λιγοστεύουν επικίνδυνα ή υποφέρουν από εγκατάλειψη, ενώ το περιαστικό πράσινο καταβροχθίζεται από την ανοικοδόμηση και απομονώνεται σταδιακά από την πόλη. Αλλά και οι άλλες συμβατικές περιοχές δημοσίων χώρων, όπως οι χώροι αρχαιοτήτων και τα θαλάσσια μέτωπα, με φωτεινές εξαιρέσεις που είδαμε τα τελευταία χρόνια, είναι συχνά αποκομμένοι από τη ζωή της πόλης ή υποβαθμισμένοι ή και τα δύο ταυτόχρονα.
Προτάσεις: Η ανάκτηση και ανάδειξη του δημόσιου χώρου στα αστικά κέντρα αποτελεί το δεύτερο κυρίαρχο θέμα κατά την άποψή μου μαζί με το κυκλοφοριακό. Διότι μόνο μέσα στο φιλόξενο και ζωντανό υπαίθριο αστικό χώρο μπορεί να αναπτυχθεί η δημόσια ζωή. Αυτή δηλαδή που τελικά δικαιώνει την ύπαρξη της πόλης. Τα σύγχρονα υποκατάστατά του, όπως τα διάφορα Malls Centers μόνο συμπληρωματικά μπορούν να λειτουργήσουν προάγοντας ασφαλώς πρότυπα μαζικοποίησης, εμπορευματοποίησης και κατανάλωσης που έμμεσα μόνο έχουν σχέση με τη λειτουργία του αστικού χώρου ως χώρου ουσιαστικής επικοινωνίας και συναναστροφής.

Σαν γενικές κατευθύνσεις για την αναβάθμιση του δημόσιου χώρου μπορώ να αναφέρω τα εξής: Ανακατανομή του χώρου υπέρ των πεζών και των ήπιων μέσων μεταφοράς γενικά, σε αντίθεση με ότι ισχύει σήμερα υπέρ του Ι.Χ.. Παράδειγμα η αντιμετώπιση του αποκλεισμού του θαλάσσιου μετώπου στη Βαρκελώνη. Διαμορφώθηκε η επιφάνεια του ώστε να εξυπηρετεί πραγματικά τον χρήστη και τις σχετικές του ανάγκες για κοινωνική επαφή, κίνηση, στάση, πληροφόρηση, χαλάρωση, για όλες τις ηλικίες και τα κοινωνικά στρώματα και για όλες τις εποχές του χρόνου είτε βρέχει, είτε χιονίζει, είτε χτυπάει ο ήλιος, είτε έχει αέρα. Απαιτείται η ένταξη χώρων στάσης, ηρεμίας, συναναστροφής, παιχνιδιού κλπ και η ανάλογη χρήση της φύτευσης και του ανάγλυφου του εδάφους κατά περίπτωση. Βλέπετε εδώ το διάγραμμα για ένα μέρος των αναγκών των χρηστών ενός δημόσιου χώρου. Άλλος έχει καρότσι, άλλος κουβαλάει σκυλί, άλλος έχει μωρό, άλλος είναι τυφλός, άλλος είναι ανάπηρος και ούτω καθεξής.

Η εξασφάλιση υψηλής ποιότητας στο σχεδιασμό και η κατασκευή με την ανάλογη επιλογή υλικών φύτευσης και στοιχείων αστικού εξοπλισμού, συνδέεται άμεσα με το κατά πόσο ο πολίτης αισθάνεται περήφανος για την πόλη του. Βλέπετε διάφορα παραδείγματα από το Τορόντο που οι άνθρωποι ούτε ήλιο έχουν, ούτε συνθήκες που ευνοούν τη ζωή έξω, αλλά και από το Πόρτλαντ και την κοντινή μας Ιταλία. Είναι πολύ σημαντική η προστασία και η διατήρηση της ενότητας των κτιριακών μετώπων που περιβάλλουν τους δημόσιους χώρους με τη θεσμοθέτηση ειδικών διατάξεων που να διέπουν την εναρμόνιση γειτονικών κατασκευών, την επανερμηνεία του οικοδομικού τετραγώνου με σύγχρονο τρόπο, τη χρήση τυπολογιών σχετικών με τις ιδιαιτερότητες της κάθε πόλης προκειμένου να μη γίνουν η Χαλκίδα, η Λάρισα, τα Γιάννενα «μικρές Αθήνες» όπως ειπώθηκε.

Βλέπετε εδώ πως το ΓΟΚ του '29 -πριν από ογδόντα χρόνια παρακαλώ- είχε καταφέρει να δημιουργήσει έναν τύπο πολυκατοικίας ο οποίος διαμόρφωνε αστικό περιβάλλον και  μάλιστα σε ερμηνεία της μοντέρνας τάσης εκείνης της εποχής. Τέλος έχουμε την επαναχρησιμοποίηση του οικοδομικού τετραγώνου στο Βελιγράδι και την οργάνωση του πλέγματος των κυρίως δημόσιων χώρων κάθε πόλης σε δίκτυα που να εξασφαλίζουν συνδέσεις μεταξύ τους και με τον περιαστικό χώρο. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ενδυνάμωση των ενοποιημένων στοιχείων μέσα από την ένταξή τους σε έναν ευρύτερο οργανισμό που μπορεί να απλώνεται στη συνολική έκταση της πόλης. Για παράδειγμα το μικρό δίκτυο μιας μικρής πόλης, αλλά τόσο σημαντικής και τόσο γνωστή σε όλους μας για την ποιότητα του δημόσιου τουριστικού της χώρου.

Τελειώνω σημειώνοντας ότι αυτές είναι κάποιες επισημάνσεις σε σχέση με την πόλη και το περιβάλλον. Θα ήθελα όμως να τονίσω ότι οι όποιες προτάσεις, κατευθύνσεις και παραινέσεις είναι καταδικασμένες να παραμείνουν στο διηνεκές «έπεα πτερόεντα» εάν δεν καταφέρουμε να μεταστρέψουμε το γενικότερο κλίμα που μας χαρακτηρίζει σαν νεοελληνική αστική κοινωνία. Το κλίμα της ιδιοτέλειας, της απάθειας και της αδιαφορίας. Οφείλουμε να καταστούμε ενεργοί, μαχόμενοι πολίτες με συναίσθηση και συνείδηση των αναφαίρετων δικαιωμάτων, όσο και υποχρεώσεών μας σε σχέση με το κτισμένο και το φυσικό περιβάλλον των πόλεών μας. Για να επιτευχθεί μια τέτοια σημαντική αλλαγή θα πρέπει πρώτα απ' όλα να ξαναγαπήσουμε τις πόλεις μας. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την προσοχή σας."

@Από τα πρακτικά του ΙΣΤΑΜΕ

Διαβάστε επίσης από την ίδια εκδήλωση :

Οι μετασχηματισμοί της μεταβιομηχανικής πόλης & τα νέα αστικά τοπία

Αστικό περιβάλλον και νέα πόλη