Εξι χρόνια από τον θάνατο του Μανόλη Αναγνωστάκη: "Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά"

                             
Της Π. Κρημνιώτη, Αυγή, 26.6.11

"Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά" έλεγε ο Μανόλης Αναγνωστάκης στον «άγνωστο δημοσιογράφο, με ανεκδήλωτες ακόμη λογοτεχνικές τάσεις» Μισέλ Φάις, όταν ο δεύτερος, στις δυο επισκέψεις του στο σπίτι της Πεύκης, στις 4 και 9 Νοεμβρίου του 1992, κατέγραφε στο μαγνητόφωνό του τον λόγο του ποιητή. Ο Αναγνωστάκης κυριολεκτούσε. Ήταν αριστερόχειρας. Όπως κυριολεκτούσε με αφοπλιστική ειλικρίνεια σε όσα ζητήματα τέθηκαν σε εκείνη τη συνέντευξη που ανασύρθηκε από το συρτάρι και συνέθεσε τον ανά χείρας μονόλογο "Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά" (εκδ. Πατάκης). Βρέθηκε στα κατάλοιπα του ποιητή, με την ένδειξη «Προς μελλοντικούς αναγνώστες και μελλοντικούς μελετητές» και κυκλοφόρησε την περασμένη εβδομάδα ως τεκμήριο μνήμης ενός σπουδαίου ποιητή που τέτοιες μέρες πριν από 6 χρόνια έφευγε από τη ζωή. Τον πρόλογο υπογράφει ο Παντελής Μπουκάλας, την επιμέλεια και το επίμετρο ο Μισέλ Φάις.

Ο λόγος του Μανόλη Αναγνωστάκη αφτιασίδωτος και η στάση του ευκρινής. Γιατί, αν και ο μονόλογος ξεκινά με αυτοβιογραφικά στοιχεία από τη Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου και τη βιβλιοθήκη του αστικού περιβάλλοντος του ποιητή, ουδόλως παρασύρεται σε αυτοβιογραφικές αποτυπώσεις. Ο Αναγνωστάκης εξηγεί τη θέση και τη στάση του τόσο στην ποίηση όσο και στην πολιτική και επιπλέον μιλά για την ποιητική σιωπή του, διά της οποίας προσδιόρισε ευκρινώς και ευθαρσώς από το 1971 έως τον θάνατό του τα σημεία και τα τέρατα όλης αυτής της περιόδου.

"Η διπλή απαξίωση, της πολιτικής ως τέχνης του ανθρώπινου (και όχι απλώς του βιολογικού εφικτού) και της ποίησης ως τέχνης του οραματικού, κληροδότησε πίκρα και σιωπή" γράφει χαρακτηριστικά προλογίζοντας τον μονόλογο ο ποιητής Παντελής Μπουκάλας διευκρινίζοντας επιπλέον ότι "ο Αναγνωστάκης την τέχνη του πολίτη, την τέχνη του πολίτη - ποιητή, την άσκησε διά βίου, εν λόγω και έργω". Οι αξιακοί του κώδικες σήμαναν την ώρα της σιωπής και η πνευματική ειλικρίνεια δεν τον αποτρέπει να παραδεχτεί ότι "έκοψα με την ποίηση, σταμάτησα πολύ νωρίς διότι, όταν έρχεται η εμπειρία, όταν έρχονται οι ρυτίδες, η φλέβα, η ποιητική φλέβα στομώνει, στεγνώνει".

Αυτοπροσδιορίζεται ως "ερωτικός και πολιτικός ποιητής μαζί". Συνδυάζονται, λέει, "αυτά τα δύο. Είναι η εποχή που τα συνδύαζε αυτά τα δύο. Δηλαδή δεν μπορούσε να είναι κανείς ερωτικός ποιητής, ξεχνώντας το πολιτικό πλαίσιο εκείνης της εποχής που ήταν φουντωμένα τα πολιτικά πάθη". Καταθέτει τη γνώμη του για τη γλώσσα αντιμετωπίζοντάς την ως ζώντα οργανισμό της κοινωνίας, μιλά για τους αγαπημένους του Γάλλους ποιητές, τον Απολλιναίρ και τον Φρανσίς Ζαμ αλλά και για τον Ουίτμαν. Υποκλίνεται στον Κάλβο, μέσα από τον στίχο του οποίου "βγαίνει κάτι που δεν μπορείς να το πεις εσύ, κάτι που δεν το ξέρεις". Κι "ο Κάλβος λέει πράγματα ασύλληπτα". Μιλά επίσης για τη σειρά "Η Πεζογραφική μας Παράδοση" την οποία επιμελήθηκε και μέσω της οποίας ανέσυρε από τη λήθη λογοτέχνες, με τους οποίους ώς τότε δεν είχε ασχοληθεί η φιλολογική έρευνα.

Μαχητικά και ώς το τέλος του βίου του ενταγμένος στην αριστερά, ο Αναγνωστάκης δεν έπαψε να στέκεται κριτικά απέναντί της. Όπως δεν γνωστοποίησε στο δικαστήριο που τον δίκαζε για την πολιτική του δράση ότι είχε διαγραφεί από το ΚΚΕ από το 1946, έτσι κατακεραύνωνε συμπεριφορές και μηχανισμούς. "Και με διέγραψαν" λέει "οι άνθρωποι αυτοί, που, μετά από τριανταπέντε, σαράντα χρόνια, θα ήταν στο ΚΚΕ εσωτερικού, οι οποίοι τότε ήταν οι καθοδηγητές μου". Στέκεται μάλιστα ιδιαίτερα στο περιοδικό "Κριτική" το οποίο διηύθυνε από το 1959 ώς το 1961, διαπιστώνοντας ότι "ενώ η αριστερά έδειχνε ότι ήταν μια δύναμη προοδευτική, δημιουργική, ήταν αντιδραστική στον πνευματικό τομέα".