Ασφυκτικό μείγμα πίεσης και αβεβαιότητας επιβάλλει η Τρόικα στην Ελλάδα

Της Ελίζας Παπαδάκη, Αυγή, 5.6.11

Οι νέοι όροι έρχονται να βρουν τη χώρα πληγωμένη ήδη από την ύφεση, τη διογκούμενη ανεργία, τη συμπίεση των εισοδημάτων, σε αδυναμία για μια συνολική κοινωνική διαπραγμάτευση, ώστε να προκύψει ένα ευρύτερα αποδεκτό σχέδιο εξόδου από την κρίση

Ενώ εργαζόμενοι, νέοι, συνταξιούχοι ανησυχούν ολοένα περισσότερο, οι αγορές υποδέχθηκαν με ανακούφιση την ολοκλήρωση των - πιο παρατεταμένων παρά ποτέ - διαπραγματεύσεων μεταξύ ελληνικής κυβέρνησης και Τρόικας. Spreads και CDS των ελληνικών ομολόγων έπεφταν, το Χρηματιστήριο της Αθήνας ανέβαινε, χωρίς, προφανώς, οι βελτιώσεις μιας μέρας να αναστρέφουν τη δυσμενή τάση εβδομάδων. Αλλά διατήρηση της χρηματιστικής ευφορίας δεν αναμένεται, όσο θα συνειδητοποιούνται οι άμεσες και πελώριες δυσκολίες να υλοποιηθεί η όποια συμφωνία.

Στην ανακοίνωσή της το βράδυ της Παρασκευής, η Τρόικα επιβεβαίωσε ότι η εκταμίευση της πέμπτης δόσης του δανείου ΕΕ/ΔΝΤ (12 δις ευρώ) θα πρέπει να αναμένεται στις αρχές Ιουλίου, εφόσον έως τότε θα έχουν ληφθεί οι απαιτούμενες αποφάσεις στην Ελλάδα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Παρακάμφθηκε έτσι ένας πρώτος σκόπελος, η πληρωμή του μεριδίου του ΔΝΤ, την οποία από τις 26 Μαΐου το Ταμείο είχε θέσει υπό την αίρεση να εξασφαλιζόταν προηγουμένως η ομαλή εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους για το επόμενο δωδεκάμηνο. Η αναταραχή σε Βρυξέλλες και Βερολίνο, καθώς η κυβέρνηση Μέρκελ επιθυμούσε για εσωτερικούς λόγους να αναβάλει μιαν απόφαση για επιπλέον βοήθεια προς τη χώρα μας, φαίνεται να ξεπεράστηκε με αμοιβαίες πολιτικές διαβεβαιώσεις σε κορυφαίο επίπεδο, χωρίς πάντως να έχει αποσαφηνισθεί η προέλευση των πόρων. Μετά τη συνάντησή του με τον Έλληνα πρωθυπουργό, ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ εξέφρασε απλώς την προσδοκία, ότι το Eurogroup θα αποφασίσει «συμπληρωματική χρηματοδοτική βοήθεια για την Ελλάδα υπό αυστηρές προϋποθέσεις και με την εθελοντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα».

Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα διαθέσιμες πληροφορίες και εκτιμήσεις, ωστόσο, η «λύση» που ετοιμάζεται για το πρόβλημα αναχρηματοδότησης του ελληνικού χρέους μετά την εξάντληση του δανείου των 110 δις ευρώ το Μάρτιο του 2012, θα είναι αφενός προσωρινή, απλή «γέφυρα» μέχρι τον Ιούνιο του 2013 που θα τεθεί σε λειτουργία - υποτίθεται - ο μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (όπως θα προβλέπεται σε άρθρο-προσθήκη στη Συνθήκη της Ένωσης, το οποίο θα πρέπει προηγουμένως να κυρωθεί από τα εθνικά κοινοβούλια, πολιτική διαδικασία ακόμα μετέωρη)∙ και αφετέρου θα συνδέεται με επιπρόσθετους βαρείς όρους για την προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας. Οι νέοι όροι έρχονται να βρουν τη χώρα πληγωμένη ήδη από την ύφεση, τη διογκούμενη ανεργία, τη συμπίεση των εισοδημάτων, σε αδυναμία για μια συνολική κοινωνική διαπραγμάτευση, ώστε να προκύψει ένα ευρύτερα αποδεκτό σχέδιο εξόδου από την κρίση, να δημιουργηθεί η μίνιμουμ σύμπνοια που θα χρειαζόταν για να υλοποιηθεί, να κλείσει ο δρόμος σε πολύ χειρότερες εξελίξεις που θα ήταν η χρεοκοπία και τα επακόλουθά της. Η οικονομική επιδείνωση αλληλοτροφοδοτείται δηλαδή με μιαν εντεινόμενη πολιτική αβεβαιότητα για το αν θα ληφθούν αποφάσεις ικανές να τερματίσουν την κρίση, είτε στο ευρωπαϊκό πεδίο, είτε εσωτερικά στη χώρα μας.

Παρά τη δήλωση Γιουνκέρ, η αντιπαράθεση που ταλανίζει την Ευρωζώνη από τον περασμένο Οκτώβριο για την εμπλοκή των ιδιωτών πιστωτών στη διάσωση των χωρών σε κρίση χρέους δεν έχει λήξει. Εξ αρχής επέμενε η κυβέρνηση Μέρκελ προβάλλοντας ηθικολογικά επιχειρήματα (το κόστος να μην το επωμιστούν μόνον οι φορολογούμενοι, αλλά και οι τράπεζες, που έβγαζαν κέρδη από τα δάνειά τους), αλλά διευκολύνοντας στην πράξη τους κερδοσκόπους που στοιχημάτιζαν στη χρεοκοπία της Ελλάδας ή άλλων ασθενών κρίκων του ευρώ. Κατηγορηματικά αντίθετη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με πλούσια επιχειρηματολογία για τους κινδύνους που θα συνεπαγόταν για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, για τη μετάδοση σε άλλες χώρες, για καταστροφικές συνέπειες στην Ελλάδα, μοιάζει τελευταία να έχει βάλει νερό στο κρασί της. Πώς νοείται τώρα όμως η «εθελοντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα»; Η περικοπή («κούρεμα») της αξίας των ομολόγων έχει αποκλειστεί, η επιμήκυνση της διάρκειάς τους, έστω και εθελοντικά, επίσης. Γιατί θα δεχόταν ο ομολογιούχος να κρατήσει τα ομόλογά του άλλα Χ χρόνια μετά τη λήξη τους - όταν μάλιστα οι αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης αυξάνουν την πιθανότητα χρεοκοπίας, δηλαδή απώλειας της αξίας τους - αν δεν απειληθεί εναλλακτικά με κούρεμα; Οπότε τι το εθελοντικό έχει ο εκβιασμός; Δεν υπάρχει «ήπια αναδιάρθρωση» επαναλάμβαναν ακούραστα στην ΕΚΤ, θα εξαπέλυε ένα «πιστωτικό συμβάν», θα εθεωρείτο αθέτηση πληρωμών, θα συνέρρεαν οι κάτοχοι CDS στα δικαστήρια να αποζημιωθούν, η εικόνα της χώρας θα ήταν χρεοκοπία, το χάος θα γενικευόταν.

Τελευταία τέθηκε σε κυκλοφορία το εφεύρημα να εξοφληθούν μεν τα ομόλογα στη λήξη τους, αλλά στους κατόχους να προσφερθούν καινούργια πολυετή για να τα αντικαταστήσουν, αν θέλουν, και αυτό φάνηκε να το συζητάει η ΕΚΤ. Αλλά χρειάζεται να διευκρινιστεί, κατά τί αυτό το σχήμα θα διέφερε από την επιμήκυνση. Σύμφωνα με πληροφορίες το σχέδιο επεξεργαζόταν η Οικονομική και Χρηματοοικονομική Επιτροπή (EFC) της Ευρωζώνης την Πέμπτη, σε μια προσπάθεια στα επιπλέον 65 δις που θα χρειαστεί η Ελλάδα το 2012-13 να περιοριστεί η συμβολή των κρατών μελών και η διαφορά να καλυφθεί εν μέρει από τις τράπεζες, και εν μέρει από το προϊόν αποκρατικοποιήσεων στη χώρα. Πρόκειται πάντα για τη γερμανική εμμονή, την ανάγκη της κυβέρνησης Μέρκελ να μην κατηγορηθεί από μιαν εχθρική κοινή γνώμη ότι «χαρίζεται» είτε στις τράπεζες, είτε στην Ελλάδα, που οδηγεί σε ασταθείς λύσεις.

Παράλληλα ακούγονται όμως φωνές υπέρ ευρωπαϊκών λύσεων της κρίσης του χρέους, με πολιτικό σκεπτικό. «Πρέπει να εργαστούμε για μια λύση πιο ευρωπαϊκή, εξακολουθώντας να σκεπτόμαστε τα ευρωομόλογα», έλεγε προχθές στην Le Monde ένας από τους αρχαιότερους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης, ο Βέλγος Ντιντιέ Ρεντέρς. Και έβλεπε τα διάφορα ταμεία που δημιουργούνται με την κρίση σαν «έμβρυα» των ευρωομολόγων που θα πρέπει να ακολουθήσουν. Θεωρώντας εξάλλου ότι στην Ελλάδα έχουμε πρόβλημα ανάπτυξης και διατηρησιμότητας του χρέους, ο Ρεντέρς προειδοποιούσε: «Δεν πρέπει να επιβάλουμε υπερβολικά μέτρα. Σκοπός δεν είναι να κατορθώσουμε ο άρρωστος να πεθάνει θεραπευμένος.»

Στην πολιτική και δημοσιονομική ένωση ως διέξοδο από τη σημερινή κρίση του χρέους επανέρχονται πολλοί αναλυτές, αν είναι η Ευρωζώνη να μη συρρικνωθεί στη Γερμανία και την άμεση επιρροή της ή και να διαλυθεί. Ο Βόλφγκανγκ Μίνχαου των Financial Times έχει διαγράψει το βαθμιαίο πέρασμα όλου του ελληνικού χρέους στους ευρωπαϊκούς δημόσιους Μηχανισμούς, από όπου τελικά και θα χαριστεί μεγάλο μέρος του, προβλέπει, ως εναλλακτική λύση στη χρεοκοπία της Ελλάδας και τη διάλυση της νομισματικής ένωσης. Το ίδιο δίλημμα θέτει ο πρώτος αρθρογράφος/αναλυτής της βρετανικής εφημερίδας Μάρτιν Γουλφ. Στη συνταγή της ακραίας λιτότητας που στραγγαλίζει τη χώρα επιτίθεται εξάλλου χθες ο αρθρογράφος της γερμανικής έκδοσης των Financial Times Τόμας Φρίκε, καλώντας την ΕΕ να στηρίξει με τα διαρθρωτικά και περιφερειακά ταμεία επενδύσεις και ανάπτυξη «ώστε να σπάσει ο φαύλος κύκλος».

Τρισέ - Παπανδρέου - Ρεν: Η Ευρώπη αποφασίζει, εφαρμόζει για εμάς (ΒΟΧ)

Σε ευρωπαϊκή κατεύθυνση, αν και σημαντικά πιο αυταρχική, ήταν η παρέμβαση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ, με την ευκαιρία του βραβείου Καρλομάγνου που του απονεμήθηκε την Πέμπτη στο Άαχεν. Μίλησε έτσι για την προοπτική ενός ενιαίου υπουργείου Οικονομικών, όχι με μεγάλο κατ’ ανάγκην ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, το οποίο όμως θα εποπτεύει δημοσιονομικές πολιτικές και ανταγωνιστικότητα, με βέτο σε συγκεκριμένες δαπάνες, θα ασκεί ρυθμιστική εξουσία στη χρηματοπιστωτική αγορά, και θα εκπροσωπεί την Ένωση διεθνώς. Για δε τις χώρες σε δυσκολία ανέφερε τη χρηματοοικονομική βοήθεια σε πρώτη φάση, στα πλαίσια ενός ισχυρού προγράμματος προσαρμογής, όπως την ξέρουμε, εισάγοντας και ένα δεύτερο βήμα κατόπιν: Οι ευρωπαϊκές αρχές να παίρνουν οι ίδιες τις αποφάσεις που θα εφαρμόζονται στην ενδιαφερόμενη χώρα. Αυτό το δεύτερο βήμα θα πρωτοδοκιμαστεί, από ό,τι φαίνεται, στην περίπτωσή μας. Έτσι θα μπορούσαν να ερμηνευτούν, τουλάχιστον, οι δηλώσεις του Γιώργου Παπανδρέου μετά τη συνάντηση με τον Γιουνκέρ, για την τεχνική βοήθεια και την τεχνογνωσία που είναι πρόθυμη να παράσχει η Ένωση στην Ελλάδα για την εφαρμογή του προγράμματος.

Στο ίδιο πνεύμα ο επίτροπος Όλι Ρεν πρόσφερε περαιτέρω βοήθεια σε τομείς όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, τις οποίες χαρακτήρισε «θεμέλιο λίθο του προγράμματος για την ανάκαμψη», επαινώντας τη δέσμευση της κυβέρνησης να τις επιταχύνει, ή η φορολογία. Κάλεσε εξάλλου ξανά τις εγχώριες πολιτικές δυνάμεις να στηρίξουν από κοινού το πρόγραμμα.