Διχόνοια, αισθήσεις, προσομοιώσεις, κοινή λογική

                           

DEBATE Ο Γιώργος Προκοπάκης επανέρχεται  με νέο γύρο επιχειρημάτων που αντικρούουν τις προβλέψεις Βαρουφάκη για την "εκρηκτικότητα" του χρέους μας. www.protagon.gr, 22.6.11

Διχόνοια

Στη συνέχεια της (κατά κάποιους ενδιαφέρουσας, κατ’ άλλους βαρετής) ανταλλαγής για την ορθότητα των προσομοιώσεων Βαρουφάκη, στο τελευταίο του σημείωμα αναφέρει: Άλλο όμως αυτό και άλλο η κατηγορία ότι η προσομοίωση του άλλου "λειτουργεί ως άλλοθι για την παραίτηση από... την πιεστική ανάγκη για ευρείες μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας." Εδώ παραβιάζεται το Δόγμα της Διάθλασης και αρχίζει η Διχόνοια. Τα εισαγωγικά αφορούν δική μου αναφορά. Παρακάτω όμως αναφέρω: Μεταρρυθμίσεις οι οποίες είναι απαραίτητες για την επόμενη μέρα και για τον ΓΒ. Δηλαδή, ενώ τοποθετώ τον ΓΒ στη μεριά αυτών που θέλουν τις μεταρρυθμίσεις (έχει άλλωστε αρθρογραφήσει γι’ αυτό), εμφανίζομαι ως ενσπείρων διχαστικά ζιζάνια, από πρόθεση μάλιστα. Η συνολική μου τοποθέτηση περί το “άλλοθι” προφανώς αφορά τον χρήστη κάποιας άποψης ως άλλοθι και όχι τον καταθέτοντα την άποψη.


Το εντυπωσιακό είναι ότι η δίκη διχαστικών προθέσεων γίνεται σε περιορισμένη συζήτηση, για ένα σετ δημοσιευμένων αποτελεσμάτων προσομοίωσης.

Οι αισθήσεις
Μια από τις αισθήσεις είναι η όραση. Το γνωστό “μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις” ακολούθησε ο ΓΒ, παρουσιάζοντας ένα εντυπωσιακό διάγραμμα εκρηκτικότητας του ελληνικού χρέους. Κατά τον ισχυρισμό του, δεδομένου ότι εφάρμοσε κατά γράμμα τις προβλέψεις Μνημονίου και δανειακών συμβάσεων, η εκρηκτικότητα οφείλεται στα δάνεια. Με το ίδιο νόμισμα της εικόνας που είναι χίλιες λέξεις, λοιπόν, γιατί ο ΓΒ συνεχώς υπεκφεύγει, ας βοηθήσουμε λίγο την όραση.

Το γράφημα που ακολουθεί είναι λεπτομέρεια από το “εκρηκτικό” γράφημα του ΓΒ με εικαστική παρέμβαση δική μου για το focus.



Οι γκρί και κίτρινες κολώνες αφορούν την τρέχουσα διαχείριση του χρέους, χωρίς (γκρι) και με (κίτρινες) εκποίηση δημόσιας περιουσίας 50 δισ € κατά το γενναιόδωρο πρόγραμμα του ΓΒ.

Από την πρώτη στιγμή ισχυριζόμουν ότι εάν πράγματι είχε ακολουθηθεί το σενάριο της επαναγοράς χρέους μέσω ιδιωτικοποιήσεων, το χρέος του 2015 (ενδεικτικά, πρώτη χρονιά μετά το πέρας του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων) θα έπρεπε να ήταν πολύ μικρότερο. Στο τελευταίο του σημείωμα ο ΓΒ αναφέρει:

Το πρόγραμμά μας, όπως μπορείτε να δείτε κατεβάζοντάς το και 'παίζοντας' μαζί του, λαμβάνει ως δεδομένο ότι κάθε €10 δις αποκρατικοποιήσεων 'σβήνουν' περί τα €12 δις παλαιού χρέους. Γιατί; Επειδή τα ομόλογά μας πωλούνται κοψοτιμής στην δευτερεύουσα αγορά. Το default στο πρόγραμμά μας είναι ένας συντελεστής αγοράς 70%. Δηλαδή, θεωρούμε ότι το ελληνικό δημόσιο επανα-αγοράζει €100 χρέους με €70 από τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων.

Το κατέβασα (προφανώς) και έπαιξα. Πράγματι, αυτό κάνει το πρόγραμμα (τουλάχιστον η έκδοση που διατέθηκε): σωστά προβλέπει 33% του ΑΕΠ μικρότερο χρέος για το 2015 (το ενδεικτικό έτος που λέγαμε) με την εκτέλεση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων. Στη λεπτομέρεια του αρχικού γραφήματος (το οποίο χαρακτήρισα λανθασμένο), εάν είχε χρησιμοποιηθεί το εργαλείο όπως διατέθηκε, η κίτρινη κολώνα για το 2015 στο πράσινο πλαίσιο θα έπρεπε να φθάνει περίπου στο ύψος της κόκκινης γραμμής που χάραξα. Αυτό ήταν το ένα βασικό ζήτημα που είχα αναφέρει από μιας αρχής.

Η εικόνα που είναι χίλιες λέξεις δείχνει κάτι το οποίο είναι αντίθετο με τις προσομοιώσεις του ΓΒ. Μπορεί ο κ. Βαρουφάκης να εξηγήσει την αντίφαση ανάμεσα σ’ αυτά που όλοι πια ξέρουμε ότι δίνει το πρόγραμμά του και αυτά που έχει παρουσιάσει ως αποτέλεσμα;

Δεν μπορώ να αντισταθώ να καταθέσω την παρατήρηση για το πόσο κοντά είναι το χρέος που έπρεπε να δείχνει το γράφημα του ΓΒ (σενάριο τρέχουσας διαχείρισης με επιτυχείς ιδιωτικοποιήσεις) με το χρέος που προκύπτει από τις δικές του προσομοιώσεις με εφαρμογή της Πρότασης 1+2. Το οποίον σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχουν δύο πολιτικές με περίπου ισοδύναμο αποτέλεσμα. Όπως έλεγα:

Επιδιώκω τη σύγκλιση στην κατανόηση της πραγματικότητας ώστε να είναι δυνατή και η σύγκλιση σε πολιτικές - ή η συγγνωστή απόκλιση, οπότε ανοίγει άλλο κεφάλαιο.
Αντί να διορθώσει τα γραφήματά του ο ΓΒ, προχωρά στο προληπτικό χτύπημα της διχόνοιας. Λυπάμαι, αλλά η διχόνοια του ΓΒ δεν αντιπαρατίθεται στην ομόνοια, αλλά στην συγγνωστή απόκλιση.

Προσομοιώσεις
Όπως προείπα, κατέβασα και έπαιξα με το πρόγραμμα που ευγενώς διέθεσε σε όλους μας ο ΓΒ. Για δεκάδες (βαρετούς) λόγους είναι απολύτως βέβαιον ότι το αρχικό γράφημα δεν έχει παραχθεί από το εργαλείο όπως διατέθηκε. Θα αρκούσε η αναφορά του προηγουμένου εδαφίου, αλλά ας πάμε λίγο παρακάτω. Όποιος άλλος έπαιξε μ’ αυτό, θα διαπίστωσε ότι δεν μπορεί να προκύψει  (χωρίς παραβίαση των υποθέσεων) η περίοδος “ελέγχου” του χρέους μέχρι το 2015 του αρχικού γραφήματος (που πάντα, είναι χίλιες λέξεις). Όποιος άλλος έπαιξε μ’ αυτό, θα διαπίστωσε ότι η εκρηκτικότητα του χρέους πάντα υπάρχει, αλλά είναι σχεδόν ένα ολόκληρο ΑΕΠ μικρότερη (για το 2026 – καταληκτικός χρόνος προσομοιώσεων), αν δεν παραβιασθούν οι υποθέσεις.

Στην έκδοση που διατέθηκε γίνεται το ισοζύγιο χρέους (πρβλ. δική μου παρατήρηση για το αντίθετο βασισμένη στην περιγραφή των βημάτων από τον ΓΒ). Υπάρχει όμως διπλοχρέωση δαπανών. Χρησιμοποιούνται οι συνολικές κρατικές δαπάνες (πρωτογενείς πλέον τόκοι εξυπηρέτησης), οι οποίες μετά από μια αρχική μείωση της τάξεως του 4% (λίγο συμμάζεμα στο κράτος), παραμένουν σταθερές. Με την αποπληρωμή χρεολυσίων, προστίθενται τόκοι, οι οποίοι όμως (για το χρέος μέχρι το 2012, ύψους 400 δις €) πληρώνονται εσαεί. Δηλαδή, από τη στιγμή που αρχίζει ο νέος δανεισμός (μετά το Μνημόνιο) συνυπολογίζονται τόκοι αποπληρωμής οι οποίοι όμως έχουν ήδη συνεκτιμηθεί στο μοντέλο. Εύκολα λοιπόν, ενώ το “κατά Πακακωνσταντίνου” έλλειμμα υπολογίζεται για το 2020 (παράδειγμα) σε 3.77%, φορτώνεται με (χρεωμένους ήδη) τόκους και γίνεται 15.08%. Αυταπόδεικτη εκρηκτικότητα.

Τα παραπάνω αφορούν χωρίς καμία διαφοροποίηση το σετ των δεδομένων και υποθέσεων στο υπόδειγμα που διατέθηκε από τον ΓΒ. Μιας και έχω τη λόξα των προσομοιώσεων, διόρθωσα το μοντέλο. Τα αποτελέσματα στο γράφημα που ακολουθεί.



Οι γκρί κολώνες είναι το αποτέλεσμα της προσομοίωσης ΓΒ με το σετ των δεδομένων που έχει διατεθεί. Εκρηκτικη η εξέλιξη του χρέους, χωρίς την αρχική σταθεροποίηση του αρχικού γραφήματος και μικρότερο τελικό αποτέλεσμα. Οι κόκκινες κολώνες είναι ακριβώς η ίδια προσομοίωση με μόνη διαφορά τη διόρθωση για τους τόκους του “αρχικού” χρέους των 340 δισ € για το 2010, οι οποίοι είναι ήδη ενσωματωμένοι στις κρατικές δαπάνες (πρβλ. δαπάνες-έσοδα  2010  24.05 δισ € στο πρόγραμμα ΓΒ, όσα λέει και ο Παπακωνσταντίνου έχοντας συμπεριλάβει 13.2 δισ € τόκων).

Η καμπύλη που διαγράφουν οι κόκκινες κολώνες υποδηλώνει αναμφισβήτητα μη βιώσιμο χρέος. Εκρηκτική εξέλιξη, η οποία μάλιστα να οφείλεται στα δάνεια, δεν βλέπω. Από την άλλη, ποτέ δεν ξέρεις. Είπαμε ότι ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται με την όραση. Μπορεί να υπάρχουν 50 δισ € κάπου και να μη τα βλέπεις!

Κοινή λογική
Ο δείκτης χρέους ορίζεται ως ο λόγος (Χρέος)/(ΑΕΠ). Από χρόνο σε χρόνο ο δείκτης μεταβάλλεται ως εξής:
[(Χρέος)/(ΑΕΠ)]t = [(Χρέος)/(ΑΕΠ)]t-1[(1+r)/(1+g)] + d

Όπου d το ποσοστό επί του ΑΕΠ του πρωτογενούς ελλείμματος (δαπάνες μείον έσοδα, όχι τόκοι), r το επιτόκιο δανεισμού (6% στις προσομοιώσεις ΓΒ), g ο ρυθμός ανάπτυξης (2% μετά το 2015 στις προσομοιώσεις ΓΒ). Δηλαδή, με τις υποθέσεις ΓΒ ισχύει:
[(Χρέος)/(ΑΕΠ)]t = 1.039 [(Χρέος)/(ΑΕΠ)]t-1+ d

Την επόμενη φορά που κάποιος φοιτητής του κ. Βαρουφάκη του φέρει ένα γράφημα στο οποίο ο ρυθμός αύξησης του δείκτη χρέους είναι πάνω από 4% (αυτό το 1.039) και ψιλά (είπαμε, έχει εφαρμοσθεί το σταθεροποιητικό πρόγραμμα του Μνημονίου), πρέπει να τον στείλει πίσω να τα ξανακάνει, λέγοντάς του ότι υπάρχει και η βαρύτητα.

Επί τη ευκαιρία, μήπως θα ήταν σκόπιμο να δημοσιεύσει ο κ. Βαρουφάκης διορθωμένες τις προβλέψεις του περί την εκρηκτικότητα του χρέους;

Κατακλείδα
Εκτός απροόπτου δεν προτίθεμαι να συνεχίσω αυτή τη συζήτηση. Άλλωστε ο κ. Βαρουφάκης μας καλεί να βλέπουμε τη μια άκρη των γραφημάτων του μόνον και ανακαλύπτει διχόνοιες. Προφανώς, ενδιαφέρομαι πολύ περισσότερο για τις αποκλίσεις – συγγνωστές όμως, όχι καλυμμένες ή χρεωμένες σε προθέσεις.

*Ο Γιώργος Προκοπάκης είναι σύµβουλος επιχειρήσεων σε θέµατα οργάνωσης και διαχείρισης πληροφοριών, πρώην καθηγητής στο Columbia University.

Προηγούμενα άρθρα του Γιώργου Προκοπάκη:
Πίσω από τις προσομοιώσεις του χρέους 
Πιο πίσω από τις προσομοιώσεις του χρέους