Οταν η Βαϊμάρη συναντά τη Βικτώρια

Της Μαρίας Tοπάλη, Καθημερινή, 22.5.11

Μήνες τώρα η «Βαϊμάρη» επέχει ρόλο λέξης-κλειδιού που, διαισθητικά παρά αναλυτικά, αποκωδικοποιεί το δυσοίωνο παρόν. Οσο απλώνει ο κύκλος της βίας στο αθηναϊκό κέντρο επιτείνοντας τις δονήσεις της κρίσης τόσο δυσκολεύεται κανείς να κρατήσει νηφάλια τη σκέψη. Τι είναι άραγε αυτό που θυμίζει την άλλοτε μοιραία περίοδο της Δημοκρατίας (1918-1933) του γερμανικού Ράιχ; Για αρκετούς είναι μια γενικευμένη ανασφάλεια, η αμφισβήτηση του ρόλου και των ικανοτήτων του πολιτικού προσωπικού, η διαρροή χαοτικών τάσεων που εγκυμονούν – εγκυμονούν τι; Κανείς δεν πιστεύει στα σοβαρά ότι υπάρχει κίνδυνος εκτροπής. Ολοι, ωστόσο, φοβούνται ότι πέρα από την ολοένα και ρεαλιστικότερη δυσκολία επιβίωσης για ολοένα και περισσότερους ανθρώπους, αν κάτι καταρρέει και δύσκολα θα ξανασταθεί στα πόδια του είναι το ηθικό, οι αξίες, το φρόνημα, οι βεβαιότητες. Η ανικανότητα υποκειμένων και συλλογικοτήτων, πολιτικών και ιδιωτών να αντιδράσουν με συμβολικό, έστω, αλλά ανακουφιστικό και φορτισμένο νοήματος τρόπο στα όσα διεκτραγωδούνται στο «ιστορικό» κέντρο – αυτή, ναι, είναι Βαϊμάρη 100%.

Η αδυναμία μας να διοχετεύσουμε το παραμικρό μήνυμα πολιτικού θάρρους στη Βικτώρια και στον Αγιο Παντελεήμονα συνδέεται, υπόγεια έστω, με μια βαρύνουσα παρατήρηση του Νίκου Αλιβιζάτου καθώς σχολιάζει «τον κατάλογο των πρωτότυπων εθνικών ρυθμίσεων, που από παλιά διάνθισαν τα Συντάγματά μας», στις οποίες συγκαταλέγει την κατοχύρωση της Ορθοδοξίας ως «επικρατούσας» θρησκείας, την προστασία της «επίσημης» γλώσσας, τη θέσπιση σκοπών στην εκπαίδευση κ.ά. Πρόκειται, υποστηρίζει στα Επιλεγόμενά του ο συγγραφέας τού «Το Σύνταγμα και οι εχθροί του» (Πόλις, 2011) για «ένδειξη ανασφάλειας» που «φανερώνει μιαν ανιστορική όσο και ανεξήγητη έλλειψη εμπιστοσύνης στην επινοητικότητα του λαού μας και στην ικανότητά του να αντεπεξέρχεται σε δύσκολες καταστάσεις».

Στο λυκόφως της παρακμιακής Βαϊμάρης, που τόσο τον διαπότισε, ο Μπρεχτ έγραφε το 1931, μέσα στη δίνη των εκατομμυρίων ανέργων και της χιτλερικής ανόδου, το ποίημα «Νυχτερινά καταλύματα»:

«Μαθαίνω πως στη Νέα Υόρκη,
γωνία 26ης οδού και Μπρόντγουεϋ
τους μήνες του χειμώνα στέκεται κάθε βράδυ ένας άντρας
και στους αστέγους που συγκεντρώνονται εκεί
βρίσκει ένα κρεβάτι για τη νύχτα παρακαλώντας τους περαστικούς.
Ετσι ο κόσμος δεν αλλάζει
δε βελτιώνονται οι σχέσεις των ανθρώπων
δε λιγοστεύει ο αιώνας της εκμετάλλευσης σε διάρκεια
μα μερικοί άνθρωποι έχουν ένα κατάλυμα τη νύχτα
μένουν μακριά από τον άνεμο μια νύχτα
το χιόνι που προοριζότανε γι’ αυτούς πέφτει στο δρόμο.
Μην το αφήνεις το βιβλίο που διαβάζεις, άνθρωπε.
Μερικοί άνθρωποι έχουν ένα κατάλυμα τη νύχτα
μένουν μακριά από τον άνεμο μια νύχτα
το χιόνι που προοριζότανε γι’ αυτούς πέφτει στο δρόμο
Ομως ο κόσμος δεν αλλάζει απ’ αυτό
δε βελτιώνονται έτσι οι σχέσεις των ανθρώπων
δε λιγοστεύει ο αιώνας της εκμετάλλευσης.»

Χρειάζονται τα μακρόπνοα προγράμματα αλλά κι η ατομική συνεισφορά. Το κοινό σχέδιο μα και η στάση που θα σχίσει, κυριολεκτικά και συμβολικά, το παραπέτασμα της απάθειας. Χρειαζόμαστε μιαν Ελλάδα που ενηλικιώνεται και χειραφετείται· μια Γερμανία-υπηρέτη του ευρωπαϊκού οράματος στο πλαίσιο του διεθνούς ρόλου που οφείλει να αναλάβει. Αυτή εδώ η Βαϊμάρη – να παραμείνει φάρσα!