Μάθημα από τον Πρίαμο

Κυριακή, 8 Μαΐου 2011 | ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Πάνος Θεοδωρίδης

Οταν ο Ελιοτ έστελνε την άφατη σκληρότητα Απρίλη μήνα, «σμίγοντας θύμηση κι επιθυμία», δε γνώριζε φυσικά πως η Σαλονίκη κάθε Μάιο υποδέχεται μια καθολική πνευματική ξερολίαση. Δυο οργανικές τελετές για το βιβλίο, πυκνές επισκέψεις σοφών λογίων, καβγαδάκια ερωτικά του πνεύματος, να βγαίνει κάνας μπαγιάτικος με καπέλο τζουτζέ περιμένοντας «αξιοποίηση», να περνάνε με σκοτεινά αυτοκίνητα νεότατοι ταγοί με σκληρές γραμμές προσώπου, αναμασώντας σχέδια ανάπτυξης αποθαμένα από την εποχή του Τζουμπέ. Και κυρίως, πάνω από τα κεφάλια μας, ο άστατος καιρός του Μάη, ριπές παγωμένου αέρα από τα βουνά και καταρράκτες του ουρανού να αλλάζουν τη διάθεση. Ναι, μια σκληρή Σαλονίκη, ενός σκοτεινού Μάη, με τα φαντάσματα του Πιτσώκου και του Εμμανουηλίδη πολλές λεύγες πέρα από τα υφασματάδικα και την παραδόξως λάγαρη Ερμού. Ηταν ώρα για περισυλλογή. Με το φίλο μου τον Μιχαήλο μάθαμε για μια «φιλική συνομιλία» με τον Μαρωνίτη, και καταφύγαμε στο ΜΙΕΤ, να τον ακούσουμε.

Πίσω από το πάνελ εισηγητών και ομιλητή, εκ πλαγίων του κοινού, διαφαίνονταν τα γκρίζα και τα αστραφτερά του ομορφότερου ίσως δρόμου της πόλης, της οδού Αγίου Μηνά, ενός βραχέος διαύλου, ήρεμου ωσάν κωφάλαλη συνείδηση. Από το πυκνό ακροατήριο αναγνώριζα, κι αυτό με κόπο, καμιά εικοσαριά. Και μόνον πέντε ατόμων τα ονόματα. Οσο φεύγεις, τόσο σε διώχνουν, κι αυτό το βρίσκω σοφό.

Οι περισσότεροι ακροατές και θεατές του Μαρωνίτη ήταν μαθητές του. Θέμα της «συνομιλίας», τροποποιημένο εξαρχής από τον ίδιον (όπως έκπαλαι συνηθίζει), «η τιμή του σώματος στην ομηρική Ιλιάδα και στα ιλιαδικά ποιήματα του Καβάφη». Αλλά επρόκειτο για το ίδιο μας το σώμα και για τον απόηχο της μετάφρασης του έπους που προσκόμισε εις την τέχνην ο σεβαστός, καλός μου φίλος, αφού φιλοξένησε το έργο του στις χορδές ηθοποιών στο Εθνικό.

Είχα πολλά χρόνια να τον ιδώ. Αλλά τον διαβάζω ανελλιπώς. Ωστόσο, όταν ξεκίνησε τη φιλική συνομιλία, ξαναβρήκα το μάθημά του. Το διαβόητο, περιβόητο, καλοστημένο, ευαίσθητο και αμείλικτο μάθημα του Μαρωνίτη, που εφορμούσε στους νευρώνες της νεότητας και μας άφηνε έρμαια ενός δημιουργικού εκνευρισμού. Η τιμή στο σώμα, μια διακεκριμένη βάσανος που επιφυλάσσει ο ποιητής στην τήβεννο του θανάτου, απασχολεί τον Καβάφη σε όλες τις φάσεις του ποιητικού του βίου, ακόμη και στα νιάτα της στιχοπλοκής του. Ο Μαρωνίτης, απαλλαγμένος από κάθε βάρος του καιρού («καιρός» είναι η ευκαιρία), διέκοπτε παιγνιωδώς τις αναφορές του, ελέγχοντας συνεχώς τη στάθμη της αντοχής των μαθητών του, και στο τέλος αναφάνηκε ένας Πρίαμος, που αναζήτησε με σεμνότητα και με σταθερή απαίτηση από τους ποιητικούς ουρανούς το δικό του ρόλο στα παιχνίδια των ποιητών. Ο Μαρωνίτης ως Πρίαμος διεκδικεί τη δική του τιμή, το δικό του σώμα από τον Αχιλλέα.

Μέγιστο μάθημα. Τον χαιρετίσαμε θερμά και έπειτα μας πήρε το παράπονο. Δακρύσαμε με την ψυχή μας, προσπερνώντας τα καύκαλα των αυτοκινήτων, στην ανόσια πόλη.