Δελτίον Κρίσης: 13.05.11

Του Γιάννη Βαρουφάκη, www.protagon.gr, 13.5.11

ΖΑΠΠΕΙΟ 2: Ποια η ουσία της πρότασης του Α. Σαμαρά για έξοδο από την Κρίση;

Η κριτική που άσκησε στην κυβέρνηση πως η περιοριστική πολιτική (π.χ. η μείωση των δημόσιων επενδύσεων και των χαμηλών συντάξεων) πρέπει να ανατραπεί άμεσα. Σωστά! Ότι οι φορολογικοί συντελεστές πρέπει να μειωθούν. Συμφωνώ απόλυτα! Ότι για να γίνουν αυτά, πρέπει η κυβέρνηση να επαναδιαπραγματευτεί το Μνημόνιο, ακολουθώντας τον δρόμο της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας που, σύμφωνα με το κ. Σαμαρά, πέτυχαν καλύτερους όρους. Εδώ, δυστυχώς, η επανεκκίνηση μαράζωσε πριν καλά-καλά ανθίσει! Οποία δυστυχία μας βρήκε όλους αν ο δρόμος προς την ανάκαμψη είναι εκείνος της Ιρλανδίας ή της Πορτογαλίας, δύο χώρες που (όποιες ρυθμίσεις και να πέτυχαν στα δικά τους Μνημόνια) βουλιάζουν στον ίδιο βούρκο που πνίγει κι εμάς.

Ο κ. Σαμαράς, χτες, έχασε μια μεγάλη ευκαιρία για πραγματική επανεκκίνηση της ΝΔ που θα την μετέτρεπε σε σοβαρό αντίπαλο δέος μιας κυβέρνησης που παραπαίει, εγκλωβισμένη στην καταστροφική πολιτική την οποία ούτε η ίδια πιστεύει. Προσπάθησε. Κατέθεσε σοβαρές επί μέρους προτάσεις (π.χ. μείωση φορολογικών συντελεστών, απλοποίηση του φορολογικού συστήματος). Όμως δεν ξεπέρασε τον κομματικό πατριωτισμό. «Εκεί που μας έφτασε το ΠΑΣΟΚ, εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν πια», τον άκουσα να λέει σαν να μην κατανοεί ότι αυτού του είδους ο κομματικός ρεβανσισμός αποτελεί μέρος του Μεγάλου Προβλήματος και όχι της λύσης του.

Το Ζάππειο 2 ήταν η μεγάλη ευκαιρία του Αντώνη Σαμαρά να διαφοροποιηθεί από την λογική του Μνημονίου. Να πει ξεκάθαρα πως στον Καιρό της Αβεβαιότητας μόνο δύο πράγματα γνωρίζουμε: Ότι τα ακριβά δάνεια στον πτωχευμένο δεν αποτρέπουν την πτώχευση και ότι η λιτότητα σε περίοδο ύφεσης αυξάνει το σύνολο χρεών και ζημιών. Να προσδιορίσει τα διαπραγματευτικά όπλα που θα χρησιμοποιήσει, καθώς και τους στόχους του. Να το πω απλά: Για να μην μας συνθλίψουν κι άλλο τα νέα δάνεια, το επιτόκιο δεν μπορεί να είναι πάνω από το 3% με 3,5%. Αυτός θα έπρεπε να είναι ο στόχος του μιας αναδιαπραγμάτευσης. Ένας στόχος άπιαστος. Κι αυτό γιατί εάν μας το κατεβάσουν τόσο, θα απαιτήσει να εισέλθει στο EFSF και η Ισπανία (που σήμερα πληρώνει επιτόκιο 5,3% δανειζόμενη στις αγορές). Έτσι όμως θα καταρρεύσει το EFSF καθώς δεν έχει την δυνατότητα να σηκώσει στους ώμους του την χώρα αυτή. Άρα, μια τέτοια διαπραγμάτευση είναι αδύνατη.

Αν ο κ. Σαμαράς ήθελε να επανεκκινήσει την ΝΔ, και αργότερα την χώρα, ένα πράγμα έπρεπε να πει πριν από όλα τα άλλα: Ότι η κυβέρνησή του θα αρνηθεί νέα δάνεια εφόσον η Ευρώπη δεν επανασχεδιάσει την συνολική της δημοσιονομική πολιτική στο πλαίσιο έκδοσης ευρωομολόγου (το οποίο απλώς ανέφερε χωρίς να το διασυνδέσει με την διαπραγματευτική του στρατηγική). Αν το είχε κάνει, το Ζάππειο 2 θα έμενε στην ιστορία. Δεν το έκανε και, για αυτό, το Ζάππειο 2, στερούμενο μιας ριζοσπαστικής κεντρικής ιδέας, θα ξεχαστεί ως ακόμα ένας κατάλογος μετέωρων προεκλογικών εξαγγελιών.

Θεματολογία Εβδομάδας:

• Φήμες για Ηρωική Έξοδο από το ευρώ

• (6/5/2011) Η εβδομάδα που πέρασε σημαδεύτηκε από την βόμβα Spiegel την περασμένη Παρασκευή ότι η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται σε τόσο δεινή θέση που σκέφτεται ακόμα και μια ηρωική έξοδο από το ευρώ. Καθώς την επόμενη μέρα κατέθεσα την ερμηνεία μου του τι κρυβόταν πίσω από το συγκεκριμένο δημοσίευμα εδώ στο protagon.gr, δεν θα την αναφέρω ξανά. [Ίσως κάποιοι αναγνώστες ενδιαφερθούν για την αγγλική έκδοση εκείνης της άποψης που αναδημοσιεύτηκε στο Monthly Review και αναφέρθηκε σε πολλά sites π.χ. στο Business Interest, στο Naked Capitalism, ακόμα και σε ένα πορτογαλικό site (στα πορτογαλικά).]

• (6/5/2011) Το blog FTAlphaville δημοσίευσε ένα εξαιρετικό χρονικό των δημοσιευμάτων που, από την 2α Απριλίου, άρχισαν να πιέζουν συστηματικά για δραστικά μέτρα αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης, σηματοδοτώντας ότι "τα ψέμματα τελείωσαν". Το Business Interest το λέει απλά: Η Γερμανία πυροβόλησε την Ελλάδα πισώπλατα.

• (8/5/2011) Αρχίζουν να εμφανίζονται τα θλιβερά νέα ότι πάμε για νέα θαλασσοδάνεια και νέα Μνημόνια: ο θρίαμβος της ανοησίας επί του ρεαλισμού δεν έχει φάει, ακόμα, τα ψωμιά του. Ευτυχώς που υπάρχουν και λογικές φωνές, όπως αυτή εδώ στο Business Interest, που εξηγεί γιατί αυτού του είδους το σκεπτικό καταλήγει με μαθηματική ακρίβεια στην αναδιάρθρωση που οι ίδιοι άνθρωποι απεύχονται.

• (9/5/2011) Ο Guy Schuller, εκπρόσωπος του Jean-Claude Juncker (Προέδρου του Eurogroup), παραδέχθηκε ότι εν γνώσει του έλεγε ψέμματα όταν διέψευδε πως την Παρασκευή διεξαγόταν μυστική συνάντηση των υπουργών οικονομικών στο Λουξεμβούργο. Για όλες τις πτυχές της γελοιότητας εκείνης, συμβουλευτείτε το site Wall Street Journal Real Time Brussels. Εκεί θα βρείτε και μια φράση του κ. Juncker που καταδεικνύει το βάθος της Κρίσης: "Όταν τα πράγματα σοβαρεύουν, επιβάλλεται να ψεύδεσαι." ("When it becomes serious, you have to lie.")

• (9/5/2011) Την ίδια μέρα, το Der Spiegel ξαναχτύπησε, επιβεβαιώνοντας τις υποψίες μου ότι το καλό περιοδικό διεξάγει μια συγκεκριμένη καμπάνια με στόχο να μην αφήσει την κα Μέρκελ να εφησυχάσει. Στο άρθρο της ημέρας ξεκαθαρίζει ότι, αν τα πράγματα συνεχίσουν στην πορεία που χάραξε (και στην οποία εμμένει) η ΕΕ, το ελληνικό χρέος θα αναδιαρθρωθεί αρέσει-δεν-αρέσει στην κα Μέρκελ.

• (10/5/2011) Μια μέρα μετά, την ώρα που η υπουργός οικονομικών της Γαλλίας κα Christine Lagarde επαναλάμβανε τις (γραφικές πλέον) διαψεύσεις περί αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, παρόλο που και η ίδια παραδεχόταν ότι κάτι δραστικό πρέπει να γίνει όσον αφορά το ελληνικό χρέος (κι ας επιβεβαίωνε ταυτόχρονα ότι δεν έχει παρθεί καμία απόφαση για το ο,τιδήποτε), το Der Spiegel παρουσίασε, στον τίτλο νέου άρθρου του, την πιο καίρια παρατήρηση όσον αφορά το  τι χρειάζεται η Ελλάδα: Ένα νέο Σχέδιο Marshall. Το εν λόγω άρθρο αναφέρεται εκτενώς σε σχετικό άρθρο της Süddeutsche Zeitung η οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρει: "Ακόμα κι αν μια μερική αναδιάρθρωση χρέους δεν προκαλέσει πανικό στις χρηματαγορές, το όφελος θα είναι λίγο αν δεν διαλυθούν οι παγιωμένες δομές της ελληνικής οικονομίας. Οι πολιτικοί και οι επιχειρήσεις της Ελλάδας θα πρέπει να προσανατολιστούν προς κλάδους με μέλλον και να επενδύσουν μαζικά σε αυτούς: logistics, ναυπηγεία, ηλιακή ενέργεια... Όσο περίεργο και να ακούγεται, η Ελλάδα χρειάζεται ένα είδος Σχεδίου Marshall". Δεν είναι τυχαίο ότι η ίδια η εφημερίδα, την ίδια ημέρα (έχοντας διαβάσει την από κοινού πρότασή μας με τον Stuart Holland, η οποία εδώ και μήνες αναφέρεται στην ανάγκη για ένα νέο  Σχέδιο Marshall για την Ευρώπη) δημοσίευσε συνέντευξή μου δίνοντάς μου την δυνατότητα να αναπτύξω σκεπτικό που (γνώριζαν ότι) συνάδει με την δική τους στάση.

• (10/5/2011) Την ίδια στιγμή, ο Martin Wolf γράφει στους Financial Times περί του αναπόφευκτου της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Σε μια άσκηση (σωστής) αριθμητικής λέει ότι με ποσοστό χρέους που θα αγγίξει το 160%, και επιτόκιο για τα δάνεια του δημοσίου από τους δανειστές μας της τάξης του 6%, η Ελλάδα θα πρέπει, για να καταφέρει να τιθασεύσει το χρέος, να πετύχει ρυθμό ανάπτυξης 4% (ώστε να έχει το πρωτογενές πλεόνασμα του τουλάχιστον 3,2% που απαιτείται για να αρχίσει να μειώνεται το ποσοστό χρέους). Άρα, αργά ή γρήγορα η αναδιάρθρωση θα γίνει, καταλήγει ο Βρετανός αναλυτής.

• (11/5/2011) Ενδιαφέρουσα ανάλυση σεναρίων αναδιάρθρωσης από το site zerohedge.

• (11/5/2011) Ανασκοπώντας τα σενάρια για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, παρατήρησα μια ελαφρότητα όσον αφορά το τι θα σήμαινε η έξοδος από το ευρώ για την Ελλάδα και για την ευρωζώνη. Κι αυτό αφορά τόσο "φιλέλληνες" αναλυτές (όπως ο Weisbrot και o Roubini, οι οποίοι θεωρούν ότι η ΕΕ απαιτεί υπερβολικές θυσίες από τον ελληνικό λαό, οι οποίες μάλιστα δεν θα αποδώσουν τα αναμενόμενα) όσο και σκληρούς γερμανούς όπως ο Sinn (που μας θέλει εκτός ευρώ). Το κοινό γνώρισμα των αναλύσεών τους είναι η άγνοια του Δόγματος των Αετών (όπως το ονομάτισα χιουμοριστικά σε άρθρο που ανάρτησα στο blog μου): Θυμάστε το τραγούδι των Eagles, Hotel California; Τον τελευταίο του στίχο; Έλεγε: "You can check out any time but you can never leave." Λοιπόν, έτσι είναι και η ευρωζώνη για μια ελλειμματική χώρα: Μπορεί ανά πάσα στιγμή να χρεοκοπήσει (μια μορφή check out) αλλά όχι και να δύναται να φύγει...

• (12/5/2011) Η El Pais γράφει ότι μια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ξεκινούσε μια νέα παγκόσμια κρίση. Την ίδια στιγμή, στο ραδιόφωνο του BBC ακούγεται η άποψη ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει για την Ευρώπη ότι η Lehman Brothers ήταν για την Wall Street. Λίγο πριν είχα παρέμβει κι εγώ στην ίδια εκπομπή του BBC (πηγαίνετε στο 9ο λεπτό αν δεν θέλετε να ακούσετε όλη την εισαγωγή) λέγοντας ότι η σημερινή πορεία και είναι αδιέξοδη και δεν μπορεί να διορθωθεί με νέο δανεισμό. Πίσω στην Γερμανία, στην FAZ ο Holger Steltzner αγωνιά επειδή η ΕΕ και το ΔΝΤ δεν έχουν δυνατότητες πίεσης της ελληνικής κυβέρνησης όσο η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και η εκπαραθύρωση της Ελλάδας από την ευρωζώνη είναι εκτός ημερήσιας διάταξης. Και για να μην πάει πίσω, η δημοσιογράφος της Bild Hugo Müller-Vogg επιχειρηματολογεί (άνευ ειρμού και λογικής) ότι ενώ το ευρώ είναι απαραίτητο για την Ευρώπη, η Ελλάδα δεν είναι.

• (12/5/2011) Debate στο France 24 με γερμανό συνάδελφο που αποκάλεσε την Ελλάδα καρκίνωμα (βλ. εδώ για το Μέρος Α και εδώ για το Μέρος Β) και συνέντευξη στην Ολλανδική τηλεόραση με θέμα, τι άλλο, το ελληνικό πρόβλημα.

• Ποιοι αγωνιούν για ένα ελληνικό κούρεμα ομολόγων; Πατήστε εδώ για έναν χρήσιμο οδηγό από το Business Insider.

• Νέα από την πλεονασματική Ευρώπη

• Εν τέλει η κα Angela Merkel, σε συνέντευξή της στην Die Zeit,  ανακοίνωσε, δειλά-δειλά, ότι αποδέχεται τον Mario Draghi ως τον νέο Πρόεδρο της ΕΚΤ. Μήπως όμως θυσιαστεί ο πολύ καλύτερος Lorenzo Bini Smaghi από το ΔΣ της ΕΚΤ (για να μην παραπονιέται η Καγκελάριος για τον μεγάλο αριθμό Ιταλών στην ΕΚΤ); Ένας τρόπος να γίνει αυτό είναι ο Smaghi να χρηστεί Πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας.

• Τα γερμανικά εμπορικά πλεονάσματα διατηρούνται. Οι μηνιαίες εξαγωγές της χώρας έφτασαν τα €98.3 δισ, μια άνοδος 15,8% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Προσέξτε ότι από αυτές τις εξαγωγές τα €58,8 δισ πήγαν σε άλλες χώρες της ευρωζώνης ενώ μόνο τα €39,5 δισ σε χώρες εκτός (βλ. Frankfurter Allgemeine Zeitung). Παράλληλα, οι εισαγωγές αυξήθηκαν, λίγο περισσότερο, στα €79.4 δισ, ή 16,9%. Συνολικά το πλεόνασμα της Γερμανίας τον περασμένο μήνα έφτασε τα  €18,9 δισ. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι τα μεγάλα πλεονάσματα δημιουργούν τα ίδια προβλήματα για μια νομισματική ένωση με τα μεγάλα ελλείμματα. Ποιος όμως θα τολμήσει να τιμωρήσει την Γερμανία;

• Στο μεταξύ, σύμφωνα με την Bild-Zeitung, γερμανικές τράπεζες εξέδωσαν πόστερ και στα ελληνικά στοχεύοντας ανησυχούντες έλληνες, εξωθώντας τους να μεταφέρουν τα χρήματά τους σε αυτές! Σύμφωνα με την ίδια εφημερίδα, από την αρχή της Κρίσης, περί τα €30 δισ ελλήνων έχουν καταλήξει σε γερμανικές τράπεζες. Η ίδια εφημερίδα υπολόγισε το κόστος των απεργιών στην Ελλάδα στα €11 δισ. (Πολύ θα ήθελα να δω πως έβγαλαν αυτό το νούμερο!)

• Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να βρει λόγο ύπαρξης, το κόμμα των Ελεύθερων Δημοκρατών (FDP) ουσιαστικά παλεύει (σύμφωνα με το έγκυρο eurointelligence.com) να υπονομεύσει το μόνιμο Ταμείο Στήριξης που, υποτίθεται, θα στηθεί το 2013.

• Η Φινλανδία φαίνεται να συμφώνησε στο Μνημόνιο της Πορτογαλίας εφόσον στο μέλλον οι δανειστές κληθούν να συμμετάσχουν με σημαντικά κουρέματα (βλ. Dow Jones και Helsingin Sanomat).

• Ποιοι αγωνιούν για τα χρέη των ελλειμματικών κρατών; Πατήστε εδώ για έναν χρήσιμο οδηγό του ποια κράτη της ευρωζώνης χρωστούν σε ποιες τράπεζες της ευρωζώνης.

3. Νέα από την ελλειμματική Ευρώπη

• Ιρλανδία: Σε ένα βαρυσήμαντο άρθρο του, που μας αφορά ιδιαίτερα εδώ στην Ελλάδα, ο Ιρλανδός οικονομολόγος Morgan Kelly γράφει στους Irish Times ότι η Ιρλανδία πρέπει να αψηφήσει την ΕΚΤ και να κουρέψει άμεσα τα δάνεια των πιστωτών των ιδιωτικών τραπεζών που τώρα καλείται να πληρώσει ο Ιρλανδός φορολογούμενος με ακριβά δάνεια από την τρόικα.

• Πορτογαλία: Ο κ. Passos Coelho, αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παρουσίασε το οικονομικό πρόγραμμα του κόμματός του με το οποίο οραματίζεται μια νέα Πορτογαλία. Θα μειώσει τα επιδόματα ανεργίας (και τον χρόνο διάρκειάς τους), θα προβεί σε απολύσεις, θα αντικαταστήσει γραφειοκράτες με στελέχη του ιδιωτικού τομέα - βλ. Jornal de Negocios. Πολύ φοβάμαι ότι η Πορτογαλία, αντί για καλύτερο Μνημόνιο από το δικό μας, θα βιώσει τις ίδιες κακές μέρες με εμάς - ίσως και χειρότερες.

• Γιατί τα επιτόκια δανεισμού από την ΕΕ χωρών όπως Ελλάδα, Πορτογαλία κλπ δεν μπορεί να είναι χαμηλότερα από 5,5%: Επειδή η Ισπανία ήδη πληρώνει 5,3% όταν δανείζεται από τις αγορές. Αν τα δικά μας μειωθούν κάτω της Ισπανίας, γιατί η Ισπανία να μην μπει κι εκείνη στο EFSF, οδηγώντας το στην κατάρρευση; Βλ. FT .

4. Νέα από τις ΗΠΑ

• Η Goldman Sachs εισάγει στην Wall Street κινέζικα funds, σε κινεζικό νόμισμα.

• Ο εξαιρετικός μακρο-οικονομολόγος Brad de Long, αναφέρεται σύντομα και όμορφα σε τρία ανύπαρκτα φαινόμενα: (Α) Πληθωριστικές τάσεις λόγω αυξήσεων στους αμερικανικούς μισθούς, (Β) Ανάκαμψη στην αμεριανική αγορά εργασίας, και (Γ) μείωση της εμπιστοσύνης των αγορών στην δυνατότητα των ΗΠΑ να αποπληρώσουν το χρέος τους. Το ερώτημα τίθεται: Γιατί οι ρεπουμπλικάνοι, και πολλοί ευρωπαίοι, λαμβάνουν ως δεδομένα και τα τρία αυτά ανύπαρκτα φαινόμενα;

• Ο Paul Krugman προσθέτει στην φωνή του σε εκείνη του de Long εδώ κι εδώ.