Ο συμβολικός σχεδιασμός: απαραίτητος ή απλά περιττός;

@ Του Μιχάλη  Καβαρατζή από το "Πόλεις και Πολιτικές"
Σε μια σειρά από ζωντανά και ισχυρά επιχειρήματα σε πρόσφατες αναρτήσεις στο ιστολόγιο αυτό, ο Άρης Καλανδίδης έχει μιλήσει για τη σχέση μεταξύ του αστικού σχεδιασμού και του city branding χρησιμοποιώντας την πόλη της Αθήνας ως παράδειγμα. Υπήρξε μια διαφοροποίηση μεταξύ του συμβολικού σχεδιασμού (δηλαδή τα «φανταχτερά» έργα με προφανή προοπτική για city branding - στη περίπτωση της λεωφόρου Πανεπιστημίου), καθώς και του τοπικού σχεδιασμού και βελτίωσης που επιχειρεί να λύσει «πραγματικά» προβλήματα της πόλης, δηλαδή, την βελτίωση της ποιότητας της ζωής (ενός μέρους) του πληθυσμού της πόλης (στην περίπτωση της οδού Φυλής).  Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω δηλώνοντας ότι συμφωνώ με την επιχειρηματολογία και, σε κάποιο βαθμό, με αυτή τη διαφοροποίηση.  Θα αναφέρω επίσης και το συναισθηματικό δέσιμο που έχω στα παραδείγματα αυτά καθώς η Αθήνα είναι η γενέτειρά μου και πάντα θα είμαι υποστηρικτής του brand της πόλης αυτής.   Η πόλη και οι περιοχές στα παραπάνω παραδείγματα είναι καθαρά ενδεικτικές αφού τέτοιου είδους επιλογές γίνονται τακτικά στις περισσότερες πόλεις στον κόσμο.


Ως υποστηρικτής της απαγόρευσης των αυτοκινήτων στα κέντρα των πόλεων, θεωρώ ότι η πεζοδρόμηση της Λεωφόρου Πανεπιστημίου είναι μια καλή ιδέα.  Το πρόβλημα είναι ότι στην Αθήνα, περισσότερα πεζοδρόμια σημαίνει περισσότερος χώρος για τα αυτοκίνητα να παρκάρουν και περισσότερο χώρο για τις μοτοσικλέτες να απειλούν την ζωή των πεζών.  Ως υποστηρικτής του τραμ, θεωρώ ότι η προτεινόμενη γραμμή μέσω της λεωφόρου Πανεπιστημίου επίσης είναι καλή ιδέα.  Το πρόβλημα είναι ότι ελάχιστοι Αθηναίοι χρησιμοποιούν το τραμ, ίσως λόγω της έλλειψης εξοικείωσης με το μέσω αυτό καθώς και την ατυχή δυσλειτουργία του τραμ στην Αθήνα.  Επιπλέον, οι Αθηναίοι είναι εξαρτημένοι από τα αυτοκίνητά τους, κάτι το οποίο είναι ακατανόητο για τους ολλανδούς, για παράδειγμα, και με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο απ’ ότι είναι οι Λονδρέζοι εθισμένοι στα δικά τους.  Ως υποστηρικτής της μικρής κλίμακας τοπικού σχεδιασμού βελτίωσης, η προτεινόμενη αναμόρφωση της λεωφόρου Πανεπιστημίου δεν ακούγεται σαν μια καλή ιδέα.  Μου αρέσουν τα έργα που, έστω και λίγο, βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Είμαι σίγουρα υποστηρικτής του city branding, αλλά μόνο όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ.  Στη πραγματικότητα, δαπανώ ένα μεγάλο μέρος του χρόνου μου προσπαθώντας να το εξηγήσω και να το δικαιολογήσω.  Αυτό είναι προφανώς εντελώς διαφορετικό από τον τρόπο που το αντιλαμβάνονται άλλοι, και δεν έχει καμία σχέση με τα «έργα πυροτεχνήματα».  Όπως ο Άρης, έμμεσα, γράφει, όλος ο αστικός σχεδιασμός είναι συμβολικός.  Και τα μεγάλα, προφανώς, φανταχτερά σχέδια που σκοπίμως είναι συμβολικά, καθώς και τα μικρά ήπια έργα που δεν έχουν καν τέτοιο σκοπό.  Η αναδιαμόρφωση της οδού Φυλής είναι επίσης συμβολική.  Αντιπροσωπεύει μία ελαφρά βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων στην περιοχή.  Πρόκειται για ανθρώπους που το χρειάζονται αυτό - δεν επιλέγει κανείς να ζήσει στην οδό Φυλής.  Οι περιστάσεις απλά μας υποχρεώνουν.  Επίσης, αντιπροσωπεύει την προσπάθεια των αρχών - στην περίπτωση αυτή οι εθνικές αρχές, στην περιοχή σας μπορεί να είναι οι τοπικές - να κάνουν κάτι για τα «πραγματικά» προβλήματα της πόλης.

Ο Άρης επίσης γράφει ότι το έργο της Λεωφόρου Πανεπιστημίου είναι συμβολικό. Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι ότι είναι συμβολικό.  Το πρόβλημα είναι ότι είναι ΜΟΝΟ συμβολικό, με άλλα λόγια περιττό.  Ειδικά στις σημερινές συνθήκες, δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες κανενός (συνειδητά χρησιμοποιώ εδώ την λέξη «ανάγκες» και όχι «συμφέροντα»).  Η Οδό Πανεπιστημίου - όπως είναι σήμερα - είναι μία πολύ ευχάριστη λεωφόρος κατά τη γνώμη μου.  Θα σε κάνει να νιώθεις ζωντανός και ένα κομμάτι ενός δυναμικού κόσμου.  Είναι πολύ κοσμοπολίτικη αλλά και ταυτόχρονα ουσιαστικά ελληνική.  Θα μπορούσε, κατ 'αρχήν, να είναι οπουδήποτε στον κόσμο, αλλά όταν την περπατάς, απλά ξέρεις ότι είσαι στην Αθήνα.  Έτσι, δεν υπάρχει απολύτως καμία ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στην αναδιαμόρφωση της.  Αυτή είναι η ουσία.  Είναι περιττός σχεδιασμός - ή ένα «έργο πυροτέχνημα».  Το πρόβλημα δεν είναι ότι είναι συμβολικό, ούτε ότι σκοπεύει να είναι συμβολικό.  Το πρόβλημα είναι ότι είναι περιττό.  Εγώ σίγουρα δεν είναι υποστηρικτής των περιττών σχεδιασμών.

Υπάρχουν τόσα πολλά να πει κανείς για το city branding (το οποίο - θεωρητικά - δεν έχει να κάνει με τα φανταχτερά έργα πυροτεχνήματα) και πώς σχετίζεται με το συμβολικό σχεδιασμό, αλλά εγώ θα επανέλθω στο θέμα αυτό αργότερα.

@Ο Mιχάλης Καβαρατζής γεννήθηκε στην Αθήνα , σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Πειραιά ,εργάσθηκε στο χώρο του marketing και τώρα ζεί στη Βουδαπέστη όπου διδάσκει Marketing, Tourism, and Place Management.
@Την μετάφραση επιμελήθηκε ο Λάζαρος Αγαπίδης