Οι μύθοι που μας αρέσουν

Του Γιώργου Γιαννουλόπουλου, Ελευθεροτυπία, 12.3.11

Κλείνοντας, ο μύθος του τσαμπουκά δεν παραβιάζει μόνο την κοινή λογική επειδή προτείνει να πάμε στο σπίτι του δανειστή μας, να βάλουμε το πιστόλι στον κρόταφο και να τον απειλήσουμε ότι, αν δεν δεχθεί τους δικούς μας όρους αποπληρωμής, θα του λερώσουμε το χαλί. Φέρνει επίσης στην επιφάνεια και μια βαθιά ριζωμένη πεποίθηση που αποτελεί μέρος της νεοελληνικής ιδεολογίας: την αίσθηση ότι φταίνε μονίμως κάποιοι άλλοι και ότι υπάρχει πάντα ένας απλός και ανώδυνος τρόπος να λύνονται τα προβλήματα, χωρίς να χρειαστεί να κοιταχτούμε εμείς στον καθρέφτη και να πούμε, ναι, κάναμε λάθος και πρέπει να αλλάξουμε.

Είναι ανθρώπινο να πιστεύουμε οτιδήποτε μας κάνει τη ζωή εύκολη και επιβεβαιώνει την καλή ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας.

Εδώ που φτάσαμε όμως, εννοώ στο απροχώρητο, καλά θα κάνουμε να είμαστε πολύ επιφυλακτικοί. Γιατί την απλή αυτή αλήθεια εκμεταλλεύονται όσοι θέλουν να γίνουν αρεστοί, κατασκευάζοντας μύθους, οι οποίοι δεν λύνουν προβλήματα αλλά εξασφαλίζουν το εύκολο χειροκρότημα.

Ενας τέτοιος μύθος καλλιεργείται συστηματικά από κάποιους στην αντιπολίτευση: ότι, δηλαδή, αντί να δεχόμαστε τους όρους που μας επιβάλλουν οι δανειστές μας, θα πρέπει να τσαμπουκαλευτούμε και να δηλώσουμε ότι αν δεν μας διευκολύνουν, θα χρεοκοπήσουμε κι αυτό θα τους πονέσει περισσότερο από μας. Ετσι, έντρομοι μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα σπεύσουν να ικανοποιήσουν τα δίκαια αιτήματά μας, για να επιστρέψει η ζωή στους παλιούς ευδαιμονικούς ρυθμούς της.

Διευκρινίζω ότι δεν εννοώ μια συνεπή, ακόμα και μαχητική προσπάθεια να αλλάξει η κατεύθυνση της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη, με την έμφαση στην ανάπτυξη και το κοινωνικό κράτος, αντί της πλήρους υποταγής στα κελεύσματα της χρηματοπιστωτικής αγοράς, η οποία στο εξωτερικό -όχι εδώ- φέρει ακέραια την ευθύνη για την οικονομική κρίση. Αυτό και μπορεί και πρέπει να γίνει. Νομίζω όμως ότι όποιοι προωθούν το μύθο του τσαμπουκά, δεν μπορούν ή δεν θέλουν να αντιληφθούν δύο προφανέστατα πράγματα: το πρώτο έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι ξένοι ηγέτες που μας βασανίζουν (διαβάστε Μέρκελ) εκλέγονται. Συνεπώς, τους ενδιαφέρει πρωτίστως η παραμονή τους στην εξουσία.

Οπως θα θυμόσαστε, όταν μας χορήγησαν το δάνειο των 110 δισ., και παρά τους όντως επαχθέστατους όρους του, οι Γερμανοί ψηφοφόροι ανέβηκαν στα κεραμίδια. Η δε βασική γραμμή τους, εκτός από κάποια προσβλητικά και ρατσιστικά σχόλια, ήταν η εξής: Γιατί εγώ να παίρνω σύνταξη στα 67 και οι Ελληνες στα 50 ή τα 55; Γιατί εγώ που πληρώνω τους φόρους μου να ξελασπώσω εκείνους που δεν τους πληρώνουν; Γιατί εγώ να επιδοτώ ένα κράτος που επιβιώνει σκορπίζοντας δανεικά; Γερμανός δεν έχω υπάρξει ποτέ. Τα επιχειρήματα αυτά, όμως, δεν μου φαίνονται και πολύ παράλογα. Για να το πω με άλλα λόγια, δεν υπάρχει ηγέτης στη βόρεια Ευρώπη που θα άντεχε πολιτικά την ευνοϊκή μεταχείριση της Ελλάδας, με τη φήμη που αποκτήσαμε τελευταία.

Οσο για το πλήγμα κατά της ευρωζώνης από τη χρεοκοπία μας, θα ήταν πραγματικά βαρύ και κανείς δεν το θέλει. Αν όμως οι εταίροι μας φοβούνται την αντίδραση των αγορών, τι νομίζετε ότι θα τις ενοχλούσε περισσότερο; Το γεγονός ότι μια μικρή και άσωτη χώρα βάρεσε κανόνι, ή ότι μπόρεσε με τον τσαμπουκά της όχι μόνο να πάρει το δάνειο, αλλά και να επιβάλει τους όρους αποπληρωμής του; Μεγαλοεπενδυτής δεν έχω υπάρξει ποτέ. Κάτι όμως μου λέει ότι, αν ήμουν, θα με προβλημάτιζε το δεύτερο.

Κλείνοντας, ο μύθος του τσαμπουκά δεν παραβιάζει μόνο την κοινή λογική επειδή προτείνει να πάμε στο σπίτι του δανειστή μας, να βάλουμε το πιστόλι στον κρόταφο και να τον απειλήσουμε ότι, αν δεν δεχθεί τους δικούς μας όρους αποπληρωμής, θα του λερώσουμε το χαλί. Φέρνει επίσης στην επιφάνεια και μια βαθιά ριζωμένη πεποίθηση που αποτελεί μέρος της νεοελληνικής ιδεολογίας: την αίσθηση ότι φταίνε μονίμως κάποιοι άλλοι και ότι υπάρχει πάντα ένας απλός και ανώδυνος τρόπος να λύνονται τα προβλήματα, χωρίς να χρειαστεί να κοιταχτούμε εμείς στον καθρέφτη και να πούμε, ναι, κάναμε λάθος και πρέπει να αλλάξουμε.