Κοντσέρτο για δύο βιολιά

Του Κίμωνα Χατζημπίρου, ΝΕΑ, 1.3.11

Μπορεί να συγκροτηθεί ενιαία παράταξη και πρόγραµµα όταν δεν υπάρχει ούτε ίχνος κοινής ρεαλιστικής αριστερής πρότασης για τη σύγχρονη κοινωνία; Είναι προφανώς αδύνατον να συστεγαστούν ο σταλινισµός, ο αντιιµπεριαλιστικός ακτιβισµός, ο φανατισµός κατά του νεοφιλελευθερισµού, οι εθνικοεκκλησιαστικές απόψεις, ο αντιαµερικανισµός και ο αντιδυτικισµός µε µετριοπαθείς οικονοµικές εκτιµήσεις, µε κριτικές αναζητήσεις σύνθεσης κοινωνικού κράτους και ανταγωνιστικότητας, µε εποικοδοµητικές προσεγγίσεις της παγκοσµιοποίησης, µε την πλήρη αποδοχή της δυτικής δηµοκρατίας

Η ενότητα της Αριστεράς δεν µπορεί σήµερα να στηριχθεί σε ιδεολογικά ερείσµατα. Το αίτηµα ενότητας επανέρχεται ωστόσο, πηγάζοντας από παλιές συναισθηµατικές καταβολές. Σ’ αυτή την αποµακρυσµένη γωνιά της Ευρώπης µάλλον πέρασαν ξώφαλτσα, για αριστερούς και µη, τα µηνύµατα από την ολοκληρωτική κατάρρευση των εκδοχών και αποχρώσεων του υπαρκτού σοσιαλισµού. Τι νόηµα θα είχε να τα βρούνε σήµερα µεταξύ τους τα κοµµάτια της Αριστεράς;

Μπορεί να συγκροτηθεί ενιαία παράταξη και πρόγραµµα όταν δεν υπάρχει ούτε ίχνος κοινής ρεαλιστικής αριστερής πρότασης για τη σύγχρονη κοινωνία; Είναι προφανώς αδύνατον να συστεγαστούν ο σταλινισµός, ο αντιιµπεριαλιστικός ακτιβισµός, ο φανατισµός κατά του νεοφιλελευθερισµού, οι εθνικοεκκλησιαστικές απόψεις, ο αντιαµερικανισµός και ο αντιδυτικισµός µε µετριοπαθείς οικονοµικές εκτιµήσεις, µε κριτικές αναζητήσεις σύνθεσης κοινωνικού κράτους και ανταγωνιστικότητας, µε εποικοδοµητικές προσεγγίσεις της παγκοσµιοποίησης, µε την πλήρη αποδοχή της δυτικής δηµοκρατίας. Μια γενική συστράτευση δυνάµεων που φέρουν το όνοµα της Αριστεράς είναι εποµένως πολιτιστικά ανέφικτη, θα θύµιζε ένα θορυβώδες συναξάρι που δεν µπορεί να ακουστεί σε κανένα φεστιβάλ τονικής ή ατονικής µουσικής.

Πάντως, στο σηµερινό ελληνικό πολιτικό φάσµα επιβιώνουν δυνάµεις που έλκουν καταγωγή από την ιστορική Αριστερά, διαθέτουν στο γονιδίωµά τους αξιόλογη αριστερή κουλτούρα, είχαν σε άλλες εποχές διαµορφώσει ενδιαφέρουσες προτάσεις για σοσιαλισµό µε δηµοκρατία και ελευθερία. Από τότε βέβαια έχει τρέξει πολύ νερό στο πολιτικό αυλάκι. Οσο και αν µερικοί θεωρούν ότι το νερό αυτό τροφοδότησε τον µύλο της αντίδρασης, δεν µπορεί να αγνοηθεί το γεγονόςπως η ιδέα του σοσιαλισµού ξεθώριασε παγκοσµίως, επιβαρηµένη µε καθοριστικές αποτυχίες, αδιέξοδα και εγκλήµατα. Ωστόσο, αν και ο στόχος της κοινωνικοποίησης των µέσων παραγωγής ελάχιστους πλέον πείθει, διατηρείται ακόµη ο πολιτικός πολιτισµός ενός ορισµένου χώρουτης Αριστεράς και µάλιστα αναδύεται κατά καιρούς εντός της κοινωνίας των πολιτών µε πολιτιστικές, κοινωνικές, οικονοµικές, επιστηµονικές προοδευτικές πρωτοβουλίες.

Η δηµιουργική δύναµη του χώρου αυτού επιβεβαιώθηκε πρόσφατα στην ελληνική πολιτική. Η σύγκλιση προοδευτικών δυνάµεων των πανεπιστηµιακών είναι ένα κεκτηµένο µε πιθανές ευρύτερες συνέπειες αφού η διαµόρφωση µιας ισχυρής ανανεωτικής συµµαχίας κατόρθωσε, σε διαδοχικές αναµετρήσεις, να ανατρέψει την κυριαρχία του έξαλλου αριστερισµού που ηγεµόνευσε επί χρόνια στον πανεπιστηµιακό συνδικαλισµό.

Ακόµα ευρύτερης σηµασίας είναι το ότι η ίδια αυτή πολιτική κουλτούρα πρωταγωνίστησε στην εντυπωσιακή αλλαγή που συντελέστηκε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη κατά τις δηµοτικές εκλογές, δηµιουργώντας αξιόλογες πολιτικές προοπτικές και ανατρέποντας πολύχρονες οπισθοδροµικές καταστάσεις που είχαν επιφέρει κοινωνική και περιβαλλοντική υποβάθµιση.

Κοινός ιδεολογικός παρονοµαστής του χώρου του προοδευτικού µεταρρυθµισµού είναι πολλά ζητήµατα που οι παραδοσιακές αριστερές προσεγγίσεις δεν τολµούν να αντιµετωπίσουν µε εκσυγχρονιστικό πνεύµα και χωρίς προκαταλήψεις: πολιτικός φιλελευθερισµός, ισότητα ευκαιριών, υιοθέτηση των αρχών του δυτικού πολιτισµού, επιµονή σε υγιές κοινωνικό κράτος, έµφαση στην περιβαλλοντική πολιτική, ευρωπαϊκή οικονοµική και πολιτική ενοποίηση, περιορισµός του αριθµού των µεταναστών µε παράλληλη ενσωµάτωση και πολιτικά δικαιώµατα, αντιεθνικισµός, εξωθρησκευτικότητα της πολιτείας, αξιοποίηση ιδιωτικών επιχειρήσεων για την επίτευξη κοινωνικού οφέλους, παραµερισµός επιµέρους συµφερόντων εργαζοµένων και συντεχνιών ενώπιον του ευρύτερου κοινωνικού συµφέροντος, επιλεκτική αξιοποίηση γόνιµων µαρξιστικών ιδεών, απόρριψη της κοινωνικής και πολιτικής βίας, πλήρης αποδοχή της αστικής νοµιµότητας, αναγνώριση του µονοπωλίου του κράτους στην ελάχιστη απαραίτητη άσκηση βίας.

Σήµερα το µεγαλύτερο µέρος της ∆ηµοκρατικής Αριστεράς και πολιτικές δυνάµεις που αποχώρησαν παλιότερα από τον Συνασπισµό και παρέµειναν ανεξάρτητες ή εντάχθηκαν στο ΠΑΣΟΚ, όπως π.χ. η οµάδα του περιοδικού «Μεταρρύθµιση», αποτελούν τους βασικούς πόλους της ενιαίας αυτής πολιτικής κουλτούρας. Ο χώρος εµφανίζει µια ιδεολογική οµοιογένεια και µια αδιάλειπτη παρουσία πολιτισµού στην ελληνική πολιτική ζωή. Επί δεκαετίες παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση και στην ανάπτυξη ενός εκσυγχρονισµού προς νεωτερική και προοδευτική κατεύθυνση, µέσα στο εγχώριο περιβάλλον πολιτικής βαρβαρότητας που διαµορφώνουν ποικίλοι παραλογισµοί, από τη µαγκιά και την πελατειοκρατία µέχρι τον κανταφισµό. Μολονότι είναι δύσκολο να προβλεφθεί αν ο πολιτιστικός αυτός χώρος έχει βιώσιµη προοπτική ενιαίας πολιτικής έκφρασης, ωστόσο η απόκτηση κάποιας λειτουργικής δοµής θα ήταν πολλαπλώς χρήσιµη. Σε αντίθεση µε την κακοφωνία όλων των υποτιθέµενων εκδοχών µιας ενιαίας Αριστεράς, ο συντονισµός των συνιστωσών του θα παρήγε ένα ελκυστικό κοντσέρτο, χρήσιµο για τον τόπο.

Η σύγκλιση προοδευτικών δυνάµεων των πανεπιστηµιακών είναι πλέον κεκτηµένο. Μια ισχυρή ανανεωτική συµµαχία κατόρθωσε να ανατρέψει την κυριαρχία του έξαλλου αριστερισµού

Ο Κίµων Χατζηµπίρος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.