Le Monde: Τους δικτάτορες να τους αποκαλούμε δικτάτορες

Σκίτσο του Omar Abdallat (Αιγύπτιος, σκιτσογράφος στην εφ. Addustour της Ιορδανίας)

 Αυγή, 5.2.11

Τα γεγονότα της Αιγύπτου και της Τυνησίας θέτουν στις δυτικές δημοκρατίες ένα σημαντικό ζήτημα: πρέπει να ασκούν μια δημόσια διπλωματία δεσμεύσεων στο όνομα "παγκόσμιων" αξιών; Με λίγα λόγια, το λάβαρο των δημόσιων ελευθεριών, πρέπει να παραμένει στο ντουλάπι, να βγαίνει κατά το ήμισυ έξω ή να προτάσσεται διαρκώς; Πρέπει κανείς να είναι διακριτικός ή καυστικός στο θέμα αυτό;

Δεν πρόκειται μόνο για ένα θέμα ηθικής τάξης ή πίστης σε πεποιθήσεις. Το ίδιο ισχύει και για την προστασία των συμφερόντων μας - υλικών και στρατηγικών. Επειδή αρνήθηκε να καταγγείλει δημόσια τη φύση του καθεστώτος της Τυνησίας -ότι δηλαδή επρόκειτο για μια βάρβαρη κλεπτοκρατία-, η Γαλλία θα πληρώσει τίμημα στην Τυνησία του αύριο. Επειδή στήριξαν το καθεστώς του Χόσνι Μουμπάρακ, οι ΗΠΑ θα βρεθούν σε αμυντική στάση στην αυριανή Αίγυπτο.

Αμερικανοί και Ευρωπαίοι έχουν εξελιχθεί σε ό,τι αφορά το θέμα αυτό. Στον απόηχο της προεδρίας του Τζίμι Κάρτερ (1976 - 1980), η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην ΕΣΣΔ και αλλού, είχε γίνει ένα από τα στοιχεία που υποστήριζαν ανοικτά οι δυτικές διπλωματίες. Επρόκειτο για την επίσημη μεταφορά ενός ρεύματος ιδεών, φορέας του οποίου ήταν κατ' αρχάς ΜΚΟ, όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, το οποίο αργότερα, στα τέλη του Ψυχρού Πολέμου, κατέληξε σε μια επεξεργασία αναφορικά με το καθήκον ή το δικαίωμα επέμβασης.

Στο όνομα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανατρεπόταν η ιερή αρχή της κυριαρχίας των κρατών: με λόγια, προσάπτοντας στους δικτάτορες του πλανήτη τις πράξεις τους. Ακόμη και με πράξεις, μέσα από διαφορετικών βαθμίδων μποϊκοτάζ τους.

Στην πιο ριζοσπαστική της έκφραση, αυτή η στάση -που η "Monde" συχνά στήριξε- αποτελεί εκείνη των νεοσυντηρητικών στις ΗΠΑ. Πολύ πριν από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, στιγμάτιζαν συστηματικά την υποχωρητικότητα των ΗΠΑ έναντι των καθεστώτων της Σαουδικής Αραβίας, της Αιγύπτου ή της Κίνας.

Τα πράγματα άλλαξαν. Η αλλαγή ήρθε με τη μορφή μιας κριτικής στη "μανία της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων". Η διπλωματία χωρών όπως η Γαλλία ή οι ΗΠΑ δεν μπορούσε πλέον να κινείται αποκλειστικά στη βάση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η εξωτερική πολιτική ενός κράτους που ισχυρίζεται ότι προστατεύει τα συμφέροντά του, ακόμη και τις αξίες του, από τη μια άκρη της γης στην άλλη, αυτή η πολιτική απαιτεί η χώρα να είναι σε θέση να μιλάει με όλον τον κόσμο - ακόμη και με τα πιο απεχθή καθεστώτα. Η "μανία της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων" σύντομα χαρακτηρίστηκε "δυτικισμός". Επρόκειτο για μια οπτική ενός "εθνοκεντρικού" κόσμου που οδηγούσε σε μαθήματα ηθικής προς όλο τον πλανήτη.

Και η δυτική δημόσια διπλωματία απέσυρε πολύ γρήγορα το λάβαρο των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Στο όνομα του ρεαλισμού, των οικονομικών συμφερόντων, της στρατηγικής σταθερότητας και ενός πολιτισμικού σχετικισμού, που στηρίζεται στην αίσθηση ότι ο "λευκός άνθρωπος" είχε υπερβολικά αμαρτήσει κατά την αποικιοκρατική περίοδο, ώστε να μην είναι σε θέση να δίνει μαθήματα για οτιδήποτε.

Η αλλαγή αυτή παραπήγε μακριά. Οι διαδηλωτές του Καΐρου και της Τύνιδας στέλνουν μήνυμα προς τη "ρεαλιστική" διπλωματική σχολή: πρέπει τους δικτάτορες να τους αποκαλούμε δικτάτορες, πάντα και με δυνατή φωνή.