Υπέρ ενός (λογικού και δίκαιου) κοινωνικού συμβολαίου για τα διόδια

Του Γιάννη Σακιώτη*, 18.2.11

Είναι αλήθεια ότι έχουμε πολλές κακές συμβάσεις του ελληνικού κράτους με κατασκευαστικές εταιρείες και άπληστες τράπεζες που επέτρεψαν μια συνεχή, καταχρηστική, αδιαφοροποίητη και άδικη αύξηση του αντιτίμου των διοδίων στους χρήστες των νέων αυτοκινητοδρόμων τα τελευταία χρόνια. Αυτή η κατάσταση δεν αποτελεί όμως επαρκή δικαιολογία για την Αριστερά της ευθύνης να καταλήξει να αποδεχθεί τα αιτήματα των δυνάμεων του λαϊκισμού και της κοινωνικής αδικίας του «δεν πληρώνω» για πλήρη κατάργηση των διοδίων.

Γενικά μιλώντας, τα διόδια είναι μια κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά ορθή πρακτική έμμεσης φορολόγησης για τους χρήστες δημόσιων αγαθών που έχουν πρόσθετο κόστος για την δημιουργία και συντήρησή τους, όπως οι νέοι αυτοκινητόδρομοι.

Έτσι, ακόμη και αν δεν υπήρχαν, τα διόδια θα έπρεπε να εφευρεθούν. Ας δούμε το «ναι μεν»:

·         Αποτελούν ανταποδοτικό τέλος, δηλαδή το πληρώνει κάποιος ο οποίος απολαμβάνει οδήγηση σε δίκτυο αυτοκινητοδρόμων, με ασφάλεια, ταχύτητα και άνεση. Αν δεν πληρώνει ο χρήστης, τότε θα πρέπει να πληρώνουν το κόστος των έργων όλοι οι φορολογούμενοι. Αυτό είναι εξαιρετικά άδικο. Μοιάζει σαν σε μια επιχείρηση που δουλεύουμε 100 νοματαίοι να ζητήσουμε μας φέρουν έναν αυτόματο πωλητή Coca Cola και το συνδικάτο μας να αποφασίσει να δίνουμε όλοι από 10 Ευρώ τον μήνα, αλλά να πίνουν όλοι ελεύθερα Coca Cola. Όμως εγώ δεν πίνω Coca Cola, το ίδιο και πολλοί άλλοι, συνεπώς, τα 10 Ευρώ που θα μου παρακρατούνται θα είναι προϊόν ομαδικής υπεξαίρεσης.

·         Αποτελούν εν δυνάμει πράσινο φόρο και θα έπρεπε να γενικευτούν και στα δίκτυα εισόδου στην πόλη, με στόχο την αποτροπή και κατά συνέπεια την μείωση του όγκου των μετακινήσεων με ΙΧ στην πόλη.

Ας δούμε τώρα και το «αλλά».

·         Παράνομες και καταχρηστικές πρακτικές των εργολάβων που δεν φρόντισαν να φτιάξουν εναλλακτικά  δίκτυα για την τοπική κυκλοφορία (περίπτωση Στυλίδας) ως όφειλαν δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές και υπό αυτήν την έννοια, ο Γκλέτσος είχε δίκιο. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να υπάρχει άμεση διόρθωση, με κάρτες ελευθέρας για τους κατοίκους των περιοχών που πλήττονται από την αδικία αυτή.

·         Εκτός από τα παράπλευρα εναλλακτικά οδικά δίκτυα στους μεγάλους αυτοκινητοδρόμους σε τοπική κλίμακα, είναι υποχρέωση του κράτους να εξασφαλίζει την ύπαρξη εναλλακτικού εθνικού δικτύου, χαμηλότερων ταχυτήτων αλλά επαρκούς σε ασφάλεια, χωρίς διόδια. Το εν λόγω δίκτυο που υπάρχει σε κάποιο βαθμό, χρειάζεται εκσυγχρονισμό και ενοποίηση.  Η σωστή σκέψη θα ήταν την κατασκευή και συντήρηση του εναλλακτικού δικτύου να αναλαμβάνουν οι κατασκευαστικές εταιρείες σε αντάλλαγμα για τα έργα που τους παραχωρούνται, κάτι το οποίο προβλεπόταν σε πολλές συμβάσεις αλλά δεν τηρήθηκε. Ή το κράτος από τα έσοδα που εισπράττει από τα διόδια.

·         Δικαίωμα πρόσβασης στα νέα ασφαλή και άνετα οδικά δίκτυα θα πρέπει να έχουν όλοι, ακόμη και οι φτωχότεροι. Έτσι, θεωρώ απολύτως λογικό, ιδίως σε αυτήν την εποχή δεινής οικονομικής κρίσης να απαλλαχθούν τα λεωφορεία των ΚΤΕΛ από τα διόδια, μεταφέροντας την εξοικονόμηση των σχετικών ποσών σε μειώσεις των εισιτηρίων.

·         Η επιβολή των διοδίων είναι άδικο να γίνεται με αδιαφοροποίητο τρόπο, δηλαδή το ίδιο αντίτιμο να πληρώνει κάποιος που διανύει 40 χιλιόμετρα και κάποιος που διανύει 5 χιλιόμετρα. Η λύση υπάρχει και είναι η χρέωση των διοδίων με βάση την χιλιομετρική απόσταση που διανύει κανείς, όπως εδώ και πολλά χρόνια γίνεται στην Ιταλία.

·         Το ύψος των διοδίων θα πρέπει να είναι όχι μόνο λογικό αλλά και δίκαιο. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για την μέχρι και δύο φορές τον χρόνο αύξηση του αντιτίμου. Αντιθέτως, οι τιμές θα πρέπει να είναι σταθερές σε επίπεδο 5ετίας, για να ξέρουν οι χρήστες ΙΧ το κόστος της χρήσης που θα έχουν, πριν προβούν σε αγορά ή αντικατάσταση του αυτοκινήτου τους. Η οικολογική αντίληψη υπέρ των διοδίων δεν σημαίνει ότι οι χρήστες των ΙΧ θα πρέπει να τυγχάνουν τουρκοκρατικού τύπου μεταχείρισης, με αυθαίρετα χαράτσια κατά την βούληση κάποιων κρατικών λειτουργών, κατασκευαστικών εταιρειών ή τραπεζών. Ας μην ξεχνάμε ότι το κράτος δικαίου πρέπει να ισχύει για όλους.

·         Τέλος, για δρόμους καρμανιόλα, όπως ο δρόμος Κορίνθου – Πατρών, η επιβολή διοδίων είναι παράλογη, καταχρηστική και νομίζω και παράνομη. Προφανώς, κανείς σε τέτοιους παλιόδρομους δεν έχει την υποχρέωση να πληρώνει, διότι πολύ απλά δεν υπάρχει καμία ανταποδοτικότητα.

Εν κατακλείδα, χρειαζόμαστε ένα ειδικό κοινωνικό συμβόλαιο για τα δικαιώματα χρήσης των σύγχρονων αυτοκινητοδρόμων, με λογικά, δίκαια, περιβαλλοντικά και κοινωνικά ευαίσθητα διόδια.

Είναι κάτι το μπορεί να επιτευχθεί αν υπάρχει η πολιτική βούληση.

*Μέλους της Πανελλήνιας Πολιτικής Επιτροπής της Δημοκρατικής Αριστεράς