Στον αέρα το «Σύμφωνο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας»

 Της Ελίζας Παπαδάκη, Αυγή, 6.2.11

Αν η άμεση προϋπόθεση για να ξεπεραστεί η κρίση του χρέους είναι να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των αγορών στην Ευρωζώνη, η δέσμευση των Ευρωπαίων ηγετών προχθές ότι μέσα στον Μάρτιο θα πάρουν τις αποφάσεις για την αναγκαία ενίσχυση του προσωρινού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ήταν ένα σημαντικό βήμα μπροστά. Ξεκινώντας όμως αναγκαίες ευρύτερες προσπάθειες συντονισμού ή ενοποίησης της οικονομικής πολιτικής χρειάζεται να στηριχθούν και στις κοινωνίες. Και αυτές ήσαν δυσδιάκριτες για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις Βρυξέλλες.

Στη χώρα μας ιδίως δεν χαροποίησε την κοινή γνώμη η γερμανική πρόταση για ένα ευρωπαϊκό «Σύμφωνο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας», όπως ονομάστηκε τελικά χθες από την καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ, στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος το υποστηρίζει επίσης. Από ελληνική σκοπιά εύκολα διαβάζεται σαν προσθήκη κι άλλων βαρών και πιέσεων σε πλατιές κατηγορίες εργαζομένων, επαγγελματιών και επιχειρηματιών.

Το προτεινόμενο νέο Σύμφωνο, το οποίο θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των 27 - και πρώτιστα των 17 της Ευρωζώνης - έως τα τέλη Μαρτίου, είναι η πρώτη, μετά το Μάαστριχτ, συγκεκριμένη απόπειρα να συγκλίνουν οι οικονομικές πολιτικές που ακολουθούν τα κράτη μέλη. Αλλά παραμένει μονόπλευρη στη σύλληψή της: περισσότερο απευθύνεται στις αγορές, παρά στις κοινωνίες. Και ήδη προκαλεί αντιδράσεις.

Αντίθετα, θετικά σχολιάζεται η ρητή δέσμευση των Ευρωπαίων ηγετών, στην κοινή τους δήλωση μετά το πέρας της συνόδου, ότι οι υπουργοί των Οικονομικών θα καταθέσουν εντός του Μαρτίου τις προτάσεις για την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, ώστε να βελτιωθεί η ευελιξία και η οικονομική του ικανότητα (πόσους πόρους δηλαδή θα διαθέτει) για να παρέχει επαρκή στήριξη όπου χρειαστεί.

Την παραμονή ακόμα της συνόδου ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν - Κλοντ Τρισέ, γνωρίζοντας καλύτερα την κατάσταση στις αγορές, όπου μάχεται τρία χρόνια τώρα, επέμεινε ξανά ότι το προσωρινό Ταμείο Σταθερότητας πρέπει να γίνει όσο είναι δυνατόν πιο ευέλικτο και αποτελεσματικό με όρους μεγέθους.

Επίσημα η μορφή που θα πάρει η ενίσχυση εξακολουθεί να μην ανακοινώνεται, αλλά οι πληροφορίες που έχουν γίνει γνωστές, και μάλιστα από τη Γερμανία προπάντων, για την αύξηση των πόρων που θα μπορεί να διαθέτει το Ταμείο (ολόκληρο το ποσό των 440 δισ. ευρώ που κατέθεσαν ή εγγυήθηκαν οι χώρες μέλη, αντί 250 δισ. μόνο για τεχνικούς λόγους σχετικούς με την αξιολόγηση ΑΑΑ), όπως και για τη δυνατότητα να δανείσει κράτη μέλη ώστε να επαναγοράσουν μέρος του χρέους τους, είχαν ηρεμήσει σε μεγάλο βαθμό τις αγορές, ωθώντας προς τα κάτω spreads και CDS.

Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να διευθετηθεί η παράταση του χρόνου εξόφλησης του δανείου των 110 δισ. που πήρε η Ελλάδα από τον μηχανισμό στήριξης (το ΔΝΤ ήδη διευκρίνισε ότι το δικό του κομμάτι μπορεί να επιμηκυνθεί έως το 2020) και των αντίστοιχων 85 δισ. της Ιρλανδίας, καθώς και αναγκαία μείωση των επιτοκίων.

Ούτε αναμενόταν άλλωστε να παρθούν προχθές οι αποφάσεις για να υπάρξουν αρνητικές αντιδράσεις, όπως υπαινίσσονταν μετά τη σύνοδο οι Financial Times, κάνοντας λόγο για αδυναμία συμφωνίας. Εξ αρχής και επανειλημμένα παράγοντες της γερμανικής κυβέρνησης παρέπεμπαν στο τέλος Μαρτίου για την υιοθέτηση του συνολικού πακέτου που επιδιώκουν. Η Le Monde τιτλοφορούσε έτσι το κύριο άρθρο της «Ευρώπη: Τα καλά νέα από το Βερολίνο», η δε Frankfurter Allgemeine Zeitung με ικανοποίηση έγραφε ότι τα κράτη μέλη του ευρώ αποφασίζουν πακέτο μεταρρυθμίσεων.

Στενοκέφαλος ο εξάλογος Μέρκελ - παραγκωνίζεται η Επιτροπή

Την υιοθέτηση της πρότασής της για το «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας», ύστερα από την αναγκαία συζήτηση, συνέδεσε η καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ με την ενίσχυση και διεύρυνση του προσωρινού Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, με την ίδρυση του μόνιμου Μηχανισμού για την αντιμετώπιση κρίσεων που θα το διαδεχθεί, καθώς και με την αυστηροποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας (όπου οι σχετικές επεξεργασίες έχουν γίνει από το φθινόπωρο του 2010).

Προβλέπεται και νέα έκτακτη σύνοδος κορυφής στις 4 Μαρτίου, ενώ την προώθηση της συζήτησης, με χωριστές επαφές με τους πρωθυπουργούς ή προέδρους των κρατών μελών, ανέλαβε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμπερτ Βαν Ρομπόι: με τους 17 της Ευρωζώνης κατ’ αρχήν, αλλά διασφαλίζοντας τη συμμετοχή και των υπολοίπων 10 στον βαθμό που το επιθυμούν, καθώς και με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μανουέλ Μπαρόζο.

Η Επιτροπή στο μεταξύ εξουδετερώνεται σε έναν μάλλον επικουρικό ρόλο «εμπειρογνωμόνων». Είναι μία από τις συνέπειες της ενεργοποίησης της Γερμανίας στην ευρωπαϊκή σκηνή, καθώς η κυβέρνηση Μέρκελ προκρίνει τη «διακυβερνητική» μέθοδο έναντι της «κοινοτικής», σε ανταπόκριση με σημαντική μερίδα της εκεί κοινής γνώμης, που δεν θέλει «να κυβερνάται από τις Βρυξέλλες». Τέτοιες θέσεις πρόβαλλε στο παρελθόν η Βρετανία, έχοντας το γαλλογερμανικό άξονα και την ηπειρωτική Ευρώπη γενικότερα απέναντι, αλλά οι καιροί αλλάζουν...

Την κατηγορηματική αντίρρησή του προς «παράλληλες δομές, έξω από τις Συνθήκες» εξέφραζε την Πέμπτη ο Μπαρόζο, ενώ ο επίτροπος Όλι Ρεν υπενθύμιζε σχετικές προτάσεις της Επιτροπής, για να πει ότι «δεν χρειάζεται να ξανανακαλύψουμε τον τροχό».

Χαρακτηριστικά όμως ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομίας του Μονάχου IFO καθηγητής Χανς-Βερνερ Ζιν, ισχυρός υπερασπιστής του πιο δεξιού οικονομικού φιλελευθερισμού, αποκαλούσε «γελοίες» τις σκέψεις που συζητούνται στην Επιτροπή για την παρακολούθηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος ώστε να μην επιτρέπεται στις χώρες μέλη να αποκλίνουν. «Πρόκειται για λύση που ταιριάζει σε οικονομίες κεντρικού σχεδιασμού, ξένη προς την οικονομία της αγοράς» έλεγε σε ολλανδική εφημερίδα.

Ανάμεσα σε τέτοιες αντιλήψεις και στην προσπάθεια διαφύλαξης των γερμανικών οικονομικών συμφερόντων, αρκετά φτωχό προκύπτει το «Σύμφωνο ανταγωνιστικότητας», όπως έχει προταθεί μέχρι στιγμής. Χωρίς προβλέψεις για την απασχόληση, αγνοώντας τα παλιά ανεκπλήρωτα σχέδια για μεγάλα έργα πανευρωπαϊκών υποδομών, αποτυπώνεται σε έναν ανεπαρκή εξάλογο:

1. Να καταργηθεί η αυτόματη τιμαριθμική προσαρμογή μισθών και συντάξεων όπου ισχύει. Αμέσως αντέδρασαν τα ισχυρά συνδικάτα του Βελγίου (χριστιανικό και σοσιαλιστικό έχουν μαζί 3 εκατομμύρια μέλη, το 60% του εργατικού δυναμικού) και ετοιμάζουν κινητοποιήσεις για να υπερασπιστούν τη δική τους ΑΤΑ.

Στο δε Λουξεμβούργο, όπου ισχύει το ίδιο σύστημα, ο πρωθυπουργός (και πρόεδρος της ομάδας των κρατών του ευρώ!) Ζαν - Κλοντ Γιουνκέρ απέρριψε την ιδέα. Ασθενέστερες παραλλαγές υπάρχουν στην Πορτογαλία και τη Μάλτα, αλλά εφαρμόζεται επίσης στον οριζόμενο με διάταγμα κατώτατο μισθό στη Γαλλία (στα 9 ευρώ την ώρα σήμερα).

2. Οι συντάξεις να προσαρμοστούν στα δημογραφικά δεδομένα. Εδώ έχει αναφερθεί στις εφημερίδες το όριο των 67 ετών για τη συνταξιοδότηση, δεν επαναλαμβανόταν πάντως στον γερμανικό Τύπο προχθές.

3. Να προαχθεί η ενοποίηση των φορολογικών συστημάτων των χωρών. Πρόκειται οπωσδήποτε για σωστή πρόταση, που πάγια υποστήριζε η Γερμανία, η οποία, παρά τις σημαντικές μειώσεις την τελευταία δεκαετία, διατηρεί ακόμα υψηλούς συντελεστές για τη χρηματοδότηση του κοινωνικού της κράτους, προσέκρουε όμως πάντα σε νεοφιλελεύθερα για την αξία του φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ χωρών.

Στην παρούσα φάση θα έπληττε κατά πρώτο λόγο την Ιρλανδία, που με χαμηλούς συντελεστές στα επιχειρηματικά κέρδη (διόλου όμως στα μερίσματα που υπάγονται στην προοδευτική κλίμακα 41%) προσέλκυε επενδύσεις.

4. Να μπουν φρένα στον δανεισμό στα Συντάγματα των χωρών - όπως στο γερμανικό, που απαγορεύει πάνω από 0,35% του ΑΕΠ από το 2015. Πρόκειται για ακραία και δογματική απαίτηση, που δεν φαίνεται διόλου ρεαλιστικό να υιοθετηθεί ως έχει. Κάποιας μορφής ισχυρότερη δέσμευση όμως θα προκύψει.

5. Να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι θεσμοί και όργανα για να αντιμετωπίζονται τραπεζικές κρίσεις.

6. Να ενισχυθεί η κινητικότητα στην εργασία. Τα συγκεκριμένα μέτρα είναι εδώ το ερώτημα. Πόσο μάλλον που δεν διακρίνεται για κινητικότητα η γερμανική οικονομία - άλλες είναι οι αρετές της.

Στο σχέδιο που κατέθεσε η γερμανική κυβέρνηση προβλέπεται η τήρηση του Συμφώνου από τους 17 να εποπτεύεται μια φορά τον χρόνο, ενώ κυρώσεις για τυχόν παραβιάσεις δεν αναφέρονται.