Η διαπλοκή πρυτάνεων με φοιτητικές παρατάξεις

«Κλειδί» αποτελεί η συμμετοχή των φοιτητών στις εκλογές για τη διοίκηση των Ιδρυμάτων

Του Αποστολου Λακασα, Καθημερινή, 6.2.11

Σκηνές και πρακτικές συνήθεις σε ελληνικά πανεπιστήμια σήμερα: τα μέλη ισχυρής φοιτητικής παράταξης εισέβαλαν στο γραφείο του προέδρου της σχολής, προειδοποιώντας ότι δεν θα φύγουν εάν το πρόγραμμα των εξετάσεων δεν αλλάξει «στα μέτρα τα δικά τους». Γνωστές, αγοραίες προσφωνήσεις διάνθιζαν το λεξιλόγιο των φοιτητών προς τον πρόεδρο σε κάθε τρίτη λέξη τους... Εκπρόσωπος άλλης μεγάλης παράταξης, όταν εξελέγη, πήγε σε πρόεδρο μεταπτυχιακού προγράμματος για να του δώσει τα διαπιστευτήριά του και να διασφαλίσει ότι η σκυτάλη που είχε παραλάβει από τον προηγούμενο εκπρόσωπο θα συνεχιστεί. Το ζητούμενο ήταν ότι η παράταξη κάθε χρόνο δεσμεύει έναν αριθμό θέσεων στα μεταπτυχιακά προγράμματα για τα δικά της παιδιά... Φοιτητές της ήσσονος αντιπολίτευσης και του εξωκοινοβουλευτικού χώρου δεν λείπουν από το κάδρο. Κάθε πρύτανης γνωρίζει ότι πρέπει να ικανοποιεί τα αιτήματά τους, εάν δεν θέλει να δει το ίδρυμα κλειστό από καταληψίες...

Πρόκειται για (απλώς) ενδεικτικά περιστατικά που συνθέτουν το πλαίσιο ανομίας και διαπλοκής πρυτάνεων - πανεπιστημιακών και φοιτητικών παρατάξεων στα ελληνικά ΑΕΙ, με τους εκπροσώπους των παρατάξεων να «αλωνίζουν» και τους πρυτάνεις -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- να τους κάνουν τα χατίρια, με στόχο να μη διασαλευθεί η επιφανειακή ηρεμία στο ίδρυμα.

Πανεπιστημιακοί που μίλησαν στην «Κ» απέδωσαν την αδυναμία των πρυτανικών αρχών να ελέγξουν τέτοια φαινόμενα σε συνδυασμό λόγων, με κυριότερους τη φοιτητική συμμετοχή στην ανάδειξη πρυτάνεων, την έλλειψη ηγετικών ικανοτήτων των πρυτάνεων, αλλά και το σημερινό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, στο ισχύον σύστημα εκλογής πρυτανικών αρχών έχει θεσμοθετηθεί η καθολική ψηφοφορία των φοιτητών, αλλά η ψήφος τους αντιστοιχεί στο 40% των συνολικών ψήφων που λαμβάνει κάθε υποψήφιο πρυτανικό σχήμα. Το υπόλοιπο 60% αντιστοιχεί στις ψήφους των πανεπιστημιακών και των διοικητικών υπαλλήλων. Το σύστημα άλλαξε με τον νόμο του 2007.

Εως τότε, στις εκλογές, τους φοιτητές «εκπροσωπούσαν» εκλέκτορες-φοιτητές, που ήταν μέλη φοιτητικών παρατάξεων. Στόχος της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας το 2007 ήταν να μειώσει τη δύναμη που είχαν οι φοιτητικές παρατάξεις μέσω των εκλεκτόρων τους. Ομως, στην πράξη το μέτρο δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, καθώς και με το ισχύον σύστημα -και με δεδομένη την αποχή από τις εκλογές των μη κομματικοποιημένων φοιτητών- εάν μια παράταξη κινητοποιήσει μεγάλο αριθμό μελών της, μπορεί να επηρεάσει δραστικά το τελικό αποτέλεσμα. Ενδεικτικό αυτό που συνέβη στις τελευταίες πρυτανικές εκλογές του Πολυτεχνείου Κρήτης, όπου υπήρχαν δύο υποψήφιοι πρυτάνεις. Από τους φοιτητές ψήφισαν κατά κύριο λόγο τα μέλη μόνο μιας μικρής παράταξης μαζικά τον ένα υποψήφιο. Ετσι του έδωσαν μεγάλη πλειοψηφία και ανέτρεψαν τη «μικρότερη πλειοψηφία» που είχε από τους πανεπιστημιακούς και τους υπαλλήλους ο τελικά ηττηθείς υποψήφιος.

Αλλη περίπτωση είναι ισχυρές παρατάξεις να συμμαχήσουν υπέρ ενός υποψηφίου. Συνέβη στις εκλογές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. «Eπειτα από αυτό, πώς να μην είναι δέσμιος ο πρύτανης στις επιταγές των φοιτητών, με τους οποίους συμμάχησε για να εκλεγεί», αναρωτιέται, μιλώντας στην «Κ», πανεπιστημιακός. Πρόταση για να αμβλυνθεί το πρόβλημα είναι να σταθμίζεται η ψήφος των εκλεκτορικών σωμάτων (πανεπιστημιακών, φοιτητών, υπαλλήλων) ανάλογα με τη συμμετοχή τους. Η λογική της πρότασης είναι ότι ενώ οι πανεπιστημιακοί έχουν υψηλή συμμετοχή (πάνω από 70%), η συμμετοχή των φοιτητών δεν ξεπερνάει το 10%. Ομως, παρ' ότι η πρόταση υιοθετείται από τη νυν ηγεσία του υπουργείου Παιδείας και είχε εκδηλωθεί πέρυσι την άνοιξη η πρόθεση να νομοθετηθεί, τελευταία στιγμή απεσύρθη η σχετική τροπολογία, ύστερα από τις έντονες αντιδράσεις των φοιτητικών παρατάξεων, με τον λόγο της ΠΑΣΠ να έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα όλων...

Τα νέα συμβούλια διοίκησης

Η θεσμοθέτηση σε κάθε ΑΕΙ συμβουλίου διοίκησης με τη συμμετοχή εξωπανεπιστημιακών προσωπικοτήτων είναι η πρόταση του υπουργείου Παιδείας για να ξεπεραστούν οι στρεβλώσεις που προκαλεί το σημερινό σύστημα εκλογής πρυτάνεων. Η ηγεσία του υπουργείου εκτιμά ότι το συμβούλιο, καθώς θα είναι υποχρεωμένο να λογοδοτεί και δεν θα έχει «πελατειακές» σχέσεις με τους ψηφοφόρους του (όπως σήμερα οι πρυτάνεις με τους φοιτητές), θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς να σκέφτεται το πολιτικό κόστος (π. χ. φύλαξη κτιρίων, άρση ασύλου κ. ά.).

Ομως, η πρόταση συναντά ισχυρές αντιδράσεις. Ενδεικτικά, όπως ανέφερε στην «Κ» η γραμματέας της ομοσπονδίας των πανεπιστημιακών κ. Ευγενία Μπουρνόβα, «η πρόταση μας βρίσκει αντίθετους, όχι μόνο διότι προσκρούει στο συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ. Κατ' αρχάς, ποτέ το υπουργείο δεν τεκμηρίωσε θετικά τον ρόλο του νέου συστήματος αλλά μόνο αρνητικά, είτε μέσω της προσπάθειας απαξίωσης των σημερινών πρυτανικών αρχών και του πανεπιστημίου γενικότερα είτε λέγοντας ότι έτσι είναι και αλλού!». Από την πλευρά του, ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Λεωνίδας Λουλούδης εκτιμά ότι η κατάσταση δεν θα αλλάξει με το συμβούλιο διοίκησης, καθώς «η αιρετή πλειοψηφία των πανεπιστημιακών θα επιλέγει κατ' αναλογία με τους πολιτικούς συσχετισμούς της τα εξωτερικά μέλη και όλοι μαζί θα αναπαράγουν τα σημερινά αδιέξοδα του κομματικοποιημένου πανεπιστημίου».

Aποψη: Δύο προϋποθέσεις για μεταρρύθμιση

Του Γιαννη Bαρουφακη*

Ποτέ δεν υπήρξε τόση συναίνεση ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που λειτουργεί το άσυλο και το μοντέλο διοίκησης των πανεπιστημίων. Τα δύο ζητήματα, όμως, αν και συνδέονται, δεν πρέπει να συγχέονται. Γιατί αυτή η σύγχυση κινδυνεύει να καταστρέψει την πολύ χρήσιμη αυτή συναίνεση.

Αγωνιώ να μην εγκλωβιστεί η συζήτηση για το άσυλο σε ένα δημόσιο διάλογο για το εάν οι πρυτάνεις πρέπει να εκλέγονται από τους πανεπιστημιακούς ή να διορίζονται από κάποιο εξωπανεπιστημιακό συμβούλιο (όπως προτείνει το υπουργείο). Αν γίνει αυτό, θα χαθεί μια χρυσή ευκαιρία να λυθεί το πρόβλημα με το άσυλο (κάτι που μπορεί να γίνει εύκολα, άμεσα και χωρίς νέους νόμους).

Το άσυλο απαιτεί διαφύλαξη, γιατί αλλιώς μετατρέπεται σε ασυλία εκείνων που στρέφονται εναντίον του ακαδημαϊκού ασύλου. Οποιον και να βαρύνει η ευθύνη διαφύλαξης του ασύλου (εκλεγμένοι πρυτάνεις ή διορισμένοι μάνατζερ), η αποτυχία είναι δεδομένη όσο δεν υπάρχει ένα καλά οργανωμένο σώμα πανεπιστημιακής ασφάλειας: ένστολοι υπάλληλοι του πανεπιστημίου που λογοδοτούν στη διοίκηση του πανεπιστημίου και μόνον.

Πρώτη μέριμνα του υπουργείου θα έπρεπε να είναι η χρηματοδότηση της σύστασης αυτού του σώματος, το οποίο διαθέτουν όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου (με εξαίρεση τα δικά μας). Παράλληλα, το υπουργείο θα έπρεπε να περάσει μια απλή τροπολογία, χωρίς νόμους πλαίσια και μεγαλεπήβολα νομοσχέδια, με την οποία να καταργεί τη συμμετοχή των φοιτητών στην εκλογή προέδρων και πρυτάνεων.

Αυτές οι δύο κινήσεις, με τις οποίες θα συμφωνούσε η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών και των πανεπιστημιακών, θα έλυνε το θέμα του ασύλου και θα απελευθέρωνε πανεπιστημιακές δυνάμεις που μπορούν και θέλουν να μεταρρυθμίσουν το πανεπιστήμιο, αλλά αδρανοποιούνται μπροστά στο τέρας που δημιουργεί η εξουσία των υποτιθέμενων εκπροσώπων των φοιτητών.

*Ο κ. Γ. Βαρουφάκης είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών.