Σε φάση ελπίδων για την Ευρωζώνη μας ήρθε το πλήγμα από την Fitch

Της Ελίζας Παπαδάκη, Αυγή, 16.1.11

Τη βελτίωση του κλίματος για τις προοπτικές του ευρώ, που χτιζόταν όλη την περασμένη εβδομάδα, ήρθε να ανακόψει το απόγευμα της Παρασκευής η υποβάθμιση του ελληνικού χρέους από τον οίκο Fitch σε επίπεδο «σκουπιδιών». Η απόφαση και του τρίτου οίκου αξιολόγησης να κατατάξει τα ελληνικά κρατικά ομόλογα στη βαθμίδα «μη επένδυσης» θα επιβαρύνει την οικονομία της χώρας, μειώνοντας ακόμα περισσότερο τις δυνατότητες χρηματοδότησης. Φάνηκε μάλιστα προς στιγμήν να επηρεάζει ολόκληρη την Ευρωζώνη, με το ευρώ να υποχωρεί ελαφρά έναντι του δολαρίου, σύμφωνα με το Bloomberg. Επιβάλλεται έτσι να προχωρήσουν τα σχέδια για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης, τα οποία κερδίζουν έδαφος μετά τις δηλώσεις Μπαρόσο και Τρισέ πρώτα, Κριστίν Λαγκάρντ και Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προχθές.

Της Ελίζας Παπαδάκη

Η ανακοίνωση της Fitch ότι υποβαθμίζει το ελληνικό χρέος κατά μία βαθμίδα, σε ΒΒ+ και με αρνητική προοπτική, έδειξε ότι περιορισμένα απέδωσαν οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να αποτρέψει μια σοβαρή επιδείνωση. Από τις 21 Δεκεμβρίου η Fitch είχε προαναγγείλει την κίνησή της για ενδεχόμενη ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση, δεν αποφεύχθηκε όμως η αρνητική προοπτική που υπονοεί πιθανότητα και νέας υποβάθμισης. Με κύριο σκεπτικό ότι «παρά τη σημαντική πρόοδο με τη μείωση του δημοσίου ελλείμματος κατά 6 μονάδες σε συνθήκες μεγάλης ύφεσης [...] το υψηλό δημόσιο χρέος καθιστά τη δημοσιονομική ικανότητα πληρωμών ιδιαίτερα ευάλωτη σε αρνητικούς κλονισμούς», έφερε έτσι τη χώρα στο επίπεδο που την είχαν κατατάξει από τον περασμένο Απρίλιο η Standard & Poor’s και από τον Ιούνιο η Moody’s.

Η δυσμενής κατάταξη και από τους τρεις οίκους πλέον δυσχεραίνει επιπρόσθετα την άντληση πόρων για τη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας ακόμα και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, κύρια έως τώρα ασφαλή πηγή για τις ελληνικές τράπεζες. Όπως απαντούσε χαρακτηριστικά σε εκκλήσεις «να ανοίξει της στρόφιγγες» των δανείων ο διοικητής της Εθνικής Βασίλης Ράπανος, «οι στρόφιγγες είναι ανοικτές, αλλά η δεξαμενή είναι άδεια». Στις αρχές της εβδομάδας πάντως ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank Νικόλαος Νανόπουλος δεν ανέμενε η νέα υποβάθμιση να έχει σοβαρές επιπτώσεις, εφόσον κατά το μεγαλύτερο μέρος έχει προεξοφληθεί.

Η υποβάθμιση επιβλήθηκε σε μια στιγμή που έμοιαζε να βελτιώνονται οι προοπτικές της Ευρωζώνης, μαζί και για τη χώρα μας μετά την πρώτη έκδοση εντόκων γραμματίων της χρονιάς, με το spread των δεκαετών ομολόγων να υποχωρεί από 974 σε 807 μονάδες βάσης μέσα σε μία εβδομάδα. Έντονη ενόχληση εξέφρασε το υπουργείο Οικονομικών θεωρώντας ότι υπογραμμίζει και πάλι την ανάγκη για ένα νέο πλαίσιο για τους οίκους αξιολόγησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Υπενθυμίζοντας τις θετικές πρόσφατες κρίσεις της Τρόικας για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, δηλώνει ότι η απόφαση πάρθηκε ύστερα από ένσταση της Ελλάδας για ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση. Τέλος, σημειώνει κάποια σχόλια από την έκθεση για «έλλειψη σαφήνειας» ως προς τη στήριξη της Ελλάδας από ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στο μέλλον, για να τονίσει ότι απαιτείται να ληφθούν σύντομα οι αποφάσεις «για την ολοκλήρωση της συγκροτημένης ευρωπαϊκής απάντησης στην κρίση».

Και πράγματι, θετικότερο κλίμα για τις προοπτικές του ευρώ διαμορφώθηκε την βδομάδα που πέρασε. Δεν ήταν μόνον η διάψευση τροφοδοτούμενων ανησυχιών για τις δημοπρασίες κρατικών ομολόγων που διεξήγαγαν οι απειλούμενες χώρες, με σχετική επιτυχία τελικά. Ούτε, μόνον, οι δηλώσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόσο την Τετάρτη για την ανάγκη να διευρυνθεί ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης, που ενίσχυσε την επομένη ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ ζητώντας να βελτιωθεί «ποσοτικά και ποιοτικά», και μάλιστα επειγόντως. Ήρθαν επίσης εξελίξεις στη Γερμανία που φαίνεται να οδηγούν πλέον στην αποδοχή μιας ευρύτερης, πιο ενιαίας πολιτικής για την Ευρωζώνη. Υπέρ της ενίσχυσης του μηχανισμού τάχθηκαν με δημόσιες τοποθετήσεις τους την Παρασκευή τόσο η Γαλλίδα υπουργός Κριστίν Λαγκάρντ όσο και ο Γερμανός ομόλογός της Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, επιφυλακτικοί πάντως ως προς την τεχνική μορφή: προκρίνουν αύξηση του εγγυώμενου ποσού από αύξηση των διαθέσιμων πόρων, ενώ η κ. Λαγκάρντ δεν αποκλείει την αγορά κρατικών ομολόγων από το μηχανισμό.

Στο μεταξύ χαρακτηριστικοί ήσαν οι τίτλοι σε δύο από τις εγκυρότερες γερμανικές εφημερίδες: «Χωρίς πια καθόλου σχεδόν αντίσταση από το Βερολίνο, σε επανεκκίνηση ο ευρωπαϊκός μηχανισμός διάσωσης» στην Frankfurter Allgemeine Zeitung, όπου δυο μέρες νωρίτερα καταγραφόταν η δυσφορία της κυρίας Μέρκελ για τις δηλώσεις Μπαρόσο και η απόρριψη εκ μέρους της της προτεινόμενης «διεύρυνσης» του μηχανισμού στήριξης. Το νεότερο δημοσίευμα ωστόσο διαπιστώνει αναγνώριση της ανάγκης να ληφθούν αποφάσεις που θα εδραιώσουν την αξιοπιστία της νομισματικής ένωσης συνολικά. Την αύξηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης φέρεται έτσι να θέλει η γερμανική κυβέρνηση να εντάξει σε ένα ευρύτερο πακέτο μεταρρυθμίσεων, που θα περιλαμβάνει μεγαλύτερη αυστηροποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας (πέρα από όσα συμφωνήθηκαν τον Οκτώβριο). Και ενώ εξακολουθεί να αρνείται τα ευρωομόλογα θα είναι ανοικτή σε πολλά άλλα θέματα.

Πιο προωθημένος ο τίτλος στη Handelsblatt «Μέρκελ και Σαρκοζί σχεδιάζουν οικονομική κυβέρνηση για την Ευρώπη», με την προσθήκη ότι συντελείται αλλαγή στρατηγικής με «ιστορικές σχεδόν διαστάσεις» στη γερμανική πολιτική για την Ευρώπη. Αντλώντας διδάγματα από την έως τώρα κρίση, η κ. Μέρκελ δέχεται τώρα, κατά την εφημερίδα, να συγκαλούνται σύνοδοι κορυφής των 17 της Ευρωζώνης που προηγουμένως απέρριπτε, επιδιώκοντας την προώθηση πιο ενιαίας οικονομικής πολιτικής μεταξύ τους, άρα και αποφάσεις σε επίπεδο αρχηγών κυβερνήσεων: στο φορολογικό σύστημα, τα κοινωνικά συστήματα, την αγορά εργασίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα ισχύουν παντού οι ίδιοι φορολογικοί συντελεστές π.χ., ίδια όρια ηλικίας για τη συνταξιοδότηση, ή ίδιοι μισθοί για ομοιόβαθμους δημοσίους υπαλλήλους, διευκρινίζεται στο άρθρο, αλλά ότι θα καθιερωθούν δεσμευτικά «φάσματα», μέσα στα οποία θα κινούνται οι χώρες που μοιράζονται το ευρώ. Μια τέτοια μορφή «ενισχυμένης συνεργασίας» μεταξύ ορισμένων από τις χώρες μέλη της ΕΕ προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λισαβόνας, ενώ προκειμένου να ενταχθεί και η Επιτροπή στην προσπάθεια η κ. Μέρκελ έχει καλέσει στο Βερολίνο τον κ. Μπαρόσο τέλη Ιανουαρίου, καταλήγει το δημοσίευμα.

Δεν ανησυχεί για τον πληθωρισμό η ΕΚΤ

Πολλές διαφορετικές πηγές τις τελευταίες μέρες συνέκλιναν με πληροφορίες για μετατόπιση των γερμανικών θέσεων και για την προσέγγιση σε λύσεις. Αξίζει πάντως να σημειωθεί η δυσπιστία απέναντι σε μια βελτίωση της κατάστασης στην Ευρωζώνη που εκδήλωναν πολλοί εκπρόσωποι του Τύπου κατά την καθιερωμένη μηνιαία συνέντευξη του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη Φρανκφούρτη την Πέμπτη.

Τη σχετικά καλή έκβαση των δημοπρασιών της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιταλίας (ανάλογα είχε προηγηθεί η έκδοση των εξάμηνων εντόκων γραμματίων της Ελλάδας), με υπερκάλυψη των προσφορών και επιτόκια ελαφρά μόνο υψηλότερα από την προηγούμενη φορά, σαφώς κάτω από τα καταστροφολογικά σενάρια που ακούγονταν, απέδιδαν στις παρεμβάσεις της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων. Ερμήνευαν δε τα σχόλια του κ. Τρισέ για την άνοδο του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη στο 2,2% το Δεκέμβριο ως προειδοποίηση για επερχόμενη άνοδο των επιτοκίων - κάποιοι μάλιστα υπαινίχθηκαν ότι δεν αυξήθηκαν ήδη για να προστατευθεί η Πορτογαλία! Ωστόσο ο κ. Τρισέ είπε σαφέστατα ότι η άνοδος του εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή οφείλεται κυρίως στις τιμές της ενέργειας. Τα αναλυτικά στοιχεία που δημοσίευσε προχθές η Eurostat τον επιβεβαίωσαν πλήρως, αφού στο διάστημα Δεκεμβρίου ’09 - Δεκεμβρίου ’10 ο δείκτης τιμών ενέργειας αυξήθηκε κατά 11%, όλων δε των λοιπών προϊόντων και υπηρεσιών κατά 1,3%, για να προκύψει το 2,2%. (Άλλης τάξης πρόβλημα είναι ο πραγματικά υψηλός πληθωρισμός 5,2% που διατηρείται στην Ελλάδα, καθώς κατά μεγάλο μέρος δεν κατορθώνεται να απορροφηθούν οι αυξήσεις του ΦΠΑ, ούτε να συγκρατηθούν διάφορες άλλες ανατιμήσεις, ενώ τον Ιανουάριο θα έρθουν να προστεθούν οι επιπτώσεις από τις αλλαγές στα τιμολόγια της ΔΕΗ. Έρχεται δεύτερος μετά το 5,4% της Εσθονίας και οπωσδήποτε χρειάζεται να αντιμετωπιστεί - όχι όμως το 2,2% συνολικά της Ευρωζώνης.)

Προειδοποιώντας ότι ο πληθωρισμός μπορεί να ανέβει κι άλλο τους αμέσως επόμενους μήνες, ο κ. Τρισέ υπογράμμισε ότι με βάση όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες το διοικητικό συμβούλιο της Τράπεζας αναμένει στα τέλη του έτους να έχει επανέλθει σε επίπεδα σταθερότητας των τιμών (πλησίον, λίγο κάτω από 2%), επαναλαμβάνοντας την πάγια υπόμνηση ότι θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις.