Το χρέος, κεντρικό θέμα στο Νταβός

 Της Ελίζας Παπαδάκη, Αυγή, 30.1.11

Λιγότερο απαισιόδοξο από πέρυσι το κλίμα στο Νταβός. Πολιτικοί ηγέτες, τραπεζίτες και μεγαλοεπιχειρηματίες βλέπουν την παγκόσμια οικονομία να ανακάμπτει με δυναμική μεγέθυνση στις αναπτυσσόμενες χώρες, πάνω από 3% και στις ΗΠΑ, ενώ καταλάγιασε ο πανικός για την κρίση του χρέους στην Ευρωζώνη με τη συζήτηση λύσεων που έχει ανοίξει. Εστία ανησυχίας παραμένει πάντως το χρέος καθώς εξακολουθεί να αυξάνεται στις προηγμένες οικονομίες. Και πιο άμεσα οι κίνδυνοι από τον πληθωρισμό στις τιμές ενέργειας, πρώτων υλών και τροφίμων.

Στο Νταβός προχθές ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου έλυσε τη σιωπή του για το θέμα του τελευταίου δεκαπενθημέρου, το σχέδιο επαναγοράς κρατικών ομολόγων στη μειωμένη τιμή διαπραγμάτευσής τους στη δευτερογενή αγορά: «Για να το κάνεις αυτό χρειάζονται χρήματα, οπότε είναι μια ιδέα που συζητείται ανεπίσημα και που αξίζει να συζητηθεί ανάμεσα σε άλλες», είπε σε δημοσιογράφο του Reuters. Η αοριστία του κ. Παπακωνσταντίνου ως προς την προέλευση των χρημάτων εκτιμήθηκε από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών. Το ότι πράγματι διεξάγεται αυτή η συζήτηση είχε παραδεχτεί στις αρχές της εβδομάδας ο υπουργός Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, στο επιτελείο του οποίου ξεκίνησε η επεξεργασία της πρότασης να χορηγηθούν χαμηλότοκες πιστώσεις από το προσωρινό Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για την επαναγορά χρέους. Αλλά δημοσκόπηση του τηλεοπτικού δικτύου ZDF έφερε προχθές τα δύο τρίτα των Γερμανών να αντιτίθενται σε διεύρυνση του Ταμείου.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τις οποίες επικαλείται το Reuters, στη δευτερογενή αγορά βρίσκεται περί το 20% του ελληνικού δημοσίου χρέους. Αυτό υπό προϋποθέσεις ίσως σήμαινε με επαναγορές το χρέος να μειωνόταν μέχρι και κατά 8 μονάδες του ΑΕΠ: ποσοστό διόλου ευκαταφρόνητο, όχι όμως και επαρκές για να πούμε ότι ανασάναμε, όσο τείνει προς το 150% του ΑΕΠ. Θα απαιτηθούν πολλές παρεμβάσεις, αρχίζοντας από την επιμήκυνση του χρόνου εξόφλησης και τη μείωση των υψηλών επιτοκίων στο δάνειο των 110 δισ. Ε.Ε.-ΔΝΤ. Έτσι εξηγείται η κουβέντα για «μια ιδέα ... ανάμεσα σε άλλες» στη συνέντευξη Παπακωνσταντίνου. Με ενθουσιασμό την πρόβαλε πάντως ο γερμανικός Τύπος: «Η λύση της κρίσης της Ελλάδας παίρνει μορφή» ήταν ένας χαρακτηριστικός τίτλος στην Frankfurter Allgemeine Zeitung.

Για την επαναγορά απέφυγε να τοποθετηθεί η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του ίδιου πρακτορείου ότι η Ελλάδα θα πρέπει να επικεντρωθεί στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Επανέφερε όμως τις προτάσεις να αυξηθούν οι πόροι του ΕΤΧΣ και να διευρυνθούν τα εργαλεία του, στις οποίες ανθίσταται η Γερμανία. «Μία επιλογή θα ήταν να αγοράζει ομόλογα το ίδιο το Ταμείο, θα πρέπει προσεκτικά να σταθμίσουμε τα υπέρ και τα κατά», είπε. Υπέρ έχει ταχθεί η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία, αφότου ξέσπασε η ελληνική κρίση, έχει αυξήσει τα κρατικά ομόλογα στο χαρτοφυλάκιό της κατά 76,5 δις ευρώ (η προέλευση κατά κράτος δεν ανακοινώνεται, πιστεύεται όμως ότι πρόκειται κυρίως για ελληνικά, ιρλανδικά, πορτογαλικά και ισπανικά ομόλογα). Ενώ η πρακτική αυτή έχει επικριθεί, από την Bundesbank, τη γερμανική κεντρική τράπεζα ιδίως, ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ έχει κάνει σαφές ότι οι παρεμβάσεις της Τράπεζας στις αγορές ομολόγων ήσαν επιβεβλημένες λόγω της αναταραχής που αλλοίωνε τη μετάδοση της νομισματικής της πολιτικής, δεν θα συνεχίζονται όμως επ’ άπειρον.

Στο μεταξύ εντύπωση προκαλεί η επικαιροποίηση του Δημοσιονομικού Παρατηρητή (Fiscal Monitor) που δημοσίευσε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στις 27 Ιανουαρίου. Διότι σε σύγκριση με τις προβλέψεις του Νοεμβρίου αναμένει τώρα μικρότερη υποχώρηση του ελλείμματος στο σύνολο των ανεπτυγμένων χωρών, καθώς σε κάποιες «χώρες κλειδιά» διαπιστώνει «χαλάρωση της δημοσιονομικής εξυγίανσης», στις ΗΠΑ το έλλειμμα από 10,6% του ΑΕΠ θα αυξηθεί σε 10,8% ενώ στην Ιαπωνία η μείωση θα είναι μηδαμινή, από 9,4 σε 9,1% του ΑΕΠ. Στην Ευρώπη, αντίθετα, βλέπει τις προσπάθειες να εντείνονται. Συνολικά στην Ευρωζώνη προκύπτουν για το 2011 μικρότερα ελλείμματα κατά 0,3% του ΑΕΠ από όσο προβλέπονταν το Νοέμβριο, χάρη κυρίως στην καλύτερη μεγέθυνση και την απόσυρση των μέτρων τόνωσης της οικονομίας. Στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία μάλιστα, όπου το τελευταίο τρίμηνο ανακοινώθηκαν πρόσθετα μέτρα, σημαντικά μικρότερα: 2,2% του ΑΕΠ, 3,5% και 3% αντίστοιχα. Για τη χώρα μας το ΔΝΤ αναμένει από τις επιπλέον προσπάθειες κατά της φοροδιαφυγής φέτος 1% του ΑΕΠ, από εξοικονόμηση δαπανών σε ΔΕΚΟ/νοσοκομεία, περικοπές επιδοτήσεων και στρατιωτικών προμηθειών 1,2%.

Πηγή ανησυχίας για το σύνολο των ανεπτυγμένων χωρών εξάλλου, το δημόσιο χρέος θα εξακολουθήσει να αυξάνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2011 και το 2012: λιγότερο στην Ευρωζώνη, από 69,6% το 2008 (προ κρίσης) σε 84,3% το 2010 και σε 88,7% το 2012, έναντι 71,2%, 91,2% και 102% αντίστοιχα στις ΗΠΑ! Σκληραίνοντας πλέον τη γραμμή του το ΔΝΤ, ενώ υποστήριζε ή ανεχόταν μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης των οικονομιών, υποδεικνύει τώρα με έμφαση εμμονή στη δημοσιονομική εξυγίανση προς όλους: ΗΠΑ και Ιαπωνία να υπερβούν τις αναβολές με αξιόπιστα μέτρα, πιο συνολική διαχείριση της κρίσης στην Ευρωζώνη.

«Μέγιστο κίνδυνο για την ευημερία στην Ευρώπη» χαρακτήρισε το χρέος η καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ μιλώντας στο Νταβός προχθές το βράδυ, επικρίνοντας την κερδοσκοπία των αγορών αλλά και θεωρώντας ότι την τροφοδότησαν τα μεγάλα ελλείμματα. Χρειάζεται πολύ πιο στενή συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε τομείς όπως η ηλικία συνταξιοδότησης, η πολιτική παιδείας και έρευνας, οι δημόσιες επενδύσεις, είπε και επέμεινε στην αλληλεγγύη για την υπεράσπιση του ευρώ.

Με τη γραμμή της δημοσιονομικής πειθαρχίας ώστε να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των αγορών φάνηκε να συμφωνεί ο νέος πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Ναότο Καν μετά την πρωτοφανή (για χώρα του G7) υποβάθμιση που επέβαλε στην Ιαπωνία η Standard & Poor’s. «Έχω πλήρη συνείδηση της σημασίας των δημοσίων οικονομικών και των υποχρεώσεων του κράτους, καθώς ήμουν υπουργός Οικονομικών κατά την κρίση της Ελλάδας», είπε!

Η απειλή του πληθωρισμού

Πιο μακρινός από τον κόσμο του Νταβός, καθώς πλήττει βίαια τις φτωχές χώρες πρώτα, ο πληθωρισμός στις τιμές της ενέργειας, των τροφίμων και των πρώτων υλών είναι η άλλη όψη της δυναμικής ανάπτυξης χωρών όπως η Κίνα και η Ινδία, για την οποία επιχαίρουν ηγέτες, επιχειρηματίες και τραπεζίτες. Γιατί είναι το αποτέλεσμα ταχύτερης αύξησης της ζήτησης για αυτά τα αγαθά από όσο βελτιώνεται η τεχνολογία για την παραγωγή τους, εξηγούσε πρόσφατα ο Λορέντσο Μπίνι Σμάγκι, μέλος του προεδρείου της ΕΚΤ. Παράλληλα φαίνεται να τελείωσε η εποχή συμπίεσης του κόστους προϊόντων που εισάγαμε από τις αναπτυσσόμενες χώρες (φτηνά κινέζικα).

Αν όμως βλέπουμε στις τηλεοράσεις την ακρίβεια να φέρνει πείνα και άγριες συγκρούσεις στους φτωχούς του κόσμου, για να ανακόψουν τον πληθωρισμό στις δικές μας προηγμένες οικονομίες, οι κεντρικές τράπεζες θα ανεβάσουν τα επιτόκια, όπως ήδη συζητείται, επιδεινώνοντας την εξυπηρέτηση του χρέους, τις προοπτικές ανάπτυξης, την ανεργία. Για να μην το κάνουν, λέει ο Μπίνι Σμάγκι, θα απαιτηθεί μεγαλύτερη από όση γνωρίσαμε αυτοσυγκράτηση στους μισθούς και στις τιμές αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται εδώ.