Ο Χάουαρντ Ζιν σε πρώτο πρόσωπο

 Της Γ. Σωτηροπούλου, Αγγελιοφόρος, 22.1.11

«Αιφνιδιαζόμαστε, επειδή δε βλέπουμε ότι κάτω από την επιφάνεια του παρόντος υπάρχει πάντα το ανθρώπινο υλικό για την αλλαγή: η καταπιεσμένη αγανάκτηση, ο κοινός νους, η ανάγκη για συλλογικότητα, η αγάπη για τα παιδιά, η υπομονή μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή για δράση από κοινού με τους άλλους. Αυτά είναι τα στοιχεία τα οποία αναδύονται κάθε φορά που ένα κίνημα εμφανίζεται στην Ιστορία. Οι άνθρωποι είναι πρακτικοί. Θέλουν αλλαγή, όμως αισθάνονται αδύναμοι, μόνοι, δε θέλουν να είναι σαν ένα φυλλαράκι χλόης που εξέχει από τα άλλα και κόβεται. Περιμένουν σήμα από κάποιον άλλο, που θα κάνει την πρώτη ή τη δεύτερη κίνηση. Και, σε συγκεκριμένες στιγμές της Ιστορίας, υπάρχουν άφοβοι άνθρωποι που παίρνουν το ρίσκο να κάνουν την πρώτη κίνηση, ώστε να ακολουθήσουν κι άλλοι, αρκετά γρήγορα για να μην προλάβουν να κοπούν. Κι αν το καταλαβαίνουμε αυτό, μπορούμε κι εμείς οι ίδιοι να κάνουμε την πρώτη κίνηση».

«…σε κάποιους που θεωρούν ότι όχι μόνο το βιβλίο μου ''Η ιστορία του λαού των ΗΠΑ'', αλλά και όλη η ζωή μου είχε ξεπεράσει τα όρια. Μια απάντηση σε όσους θεωρούν ότι το να ασκείς κριτική σ' όσα συμβαίνουν στην κοινωνία είναι αντιπατριωτικό, ανατρεπτικό και επικίνδυνο». Ετσι χαρακτήριζε ο Χάουαρντ Ζιν την «Αυτοβιογραφία» του, που κυκλοφορεί στις 27 Ιανουαρίου με υπότιτλο «Δεν μπορείς να είσαι ουδέτερος σ' ένα τρένο που κινείται» (εκδόσεις «Αιώρα», Μτφ.: Νίκος Σταμπάκης).

Στην Ελλάδα ο καθηγητής, συγγραφέας και ακτιβιστής έγινε ευρέως γνωστός ως ο άνθρωπος που έστειλε τον Μαρξ στο... Σόχο «θεατρική αδεία» και από το μπεστ σέλερ του «Η ιστορία του λαού των ΗΠΑ» (η ιστορία «από την πλευρά των ηττημένων» που ξεπέρασε τα 2 εκατ. αντίτυπα), από το οποίο εμπνεύστηκε ακόμη και ο Μπρους Σπρίνγκστιν το δίσκο του «Νebrasca».

Η «Αυτοβιογραφία» (ένα χρόνο μετά το θάνατο του Ζιν, στις 27 Ιανουαρίου του 2010) καλύπτει τρεις και πλέον δεκαετίες αγώνων για τη ζωή και την κοινωνική αλλαγή. Ως προσωπική αφήγηση το βιβλίο ταξιδεύει τον αναγνώστη από τις εργατικές πολυκατοικίες του Μπρούκλιν, όπου γεννήθηκε το 1922, στις πρώτες δουλειές του («στις αποβάθρες όπου ναυπηγούνταν θωρηκτά και αρματαγωγά με κρύο και ζέστη μέσα σε εκκωφαντικούς θορύβους και δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις») μέχρι τις εμπειρίες του από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακολουθούν τα φοιτητικά του χρόνια (πήγε στο κολέγιο χάρη στο νόμο για τα δικαιώματα των στρατιωτών), η έγγαμη ζωή του (έστελνε τα παιδιά του στον παιδικό σταθμό της Πρόνοιας και ζούσε σε εργατική πολυκατοικία στο Λόουερ Ιστ Σάιντ του Μανχάταν), οι συλλήψεις του και οι καταθέσεις του σε δικαστήρια.

Ο ίδιος έγραφε στην εισαγωγή του: «Αιφνιδιαζόμαστε, επειδή δε βλέπουμε ότι κάτω από την επιφάνεια του παρόντος υπάρχει πάντα το ανθρώπινο υλικό για την αλλαγή: η καταπιεσμένη αγανάκτηση, ο κοινός νους, η ανάγκη για συλλογικότητα, η αγάπη για τα παιδιά, η υπομονή μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή για δράση από κοινού με τους άλλους. Αυτά είναι τα στοιχεία τα οποία αναδύονται κάθε φορά που ένα κίνημα εμφανίζεται στην Ιστορία. Οι άνθρωποι είναι πρακτικοί. Θέλουν αλλαγή, όμως αισθάνονται αδύναμοι, μόνοι, δε θέλουν να είναι σαν ένα φυλλαράκι χλόης που εξέχει από τα άλλα και κόβεται. Περιμένουν σήμα από κάποιον άλλο, που θα κάνει την πρώτη ή τη δεύτερη κίνηση. Και, σε συγκεκριμένες στιγμές της Ιστορίας, υπάρχουν άφοβοι άνθρωποι που παίρνουν το ρίσκο να κάνουν την πρώτη κίνηση, ώστε να ακολουθήσουν κι άλλοι, αρκετά γρήγορα για να μην προλάβουν να κοπούν. Κι αν το καταλαβαίνουμε αυτό, μπορούμε κι εμείς οι ίδιοι να κάνουμε την πρώτη κίνηση».

ΓΙΩΤΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ