Τα φάγαμε όλοι μαζί;

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, 30.12.10

Πασίγνωστη η τάση και η ικανότητα του αντιπρόεδρου της κυβέρνησης να ταράζει τα νερά. Κι επειδή ο κ. Πάγκαλος είναι και ευφυής και έμπειρος, έχω την εντύπωση ότι ξέρει πώς θα εκληφθούν τα λόγια του και μάλλον επιδιώκει την κόντρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πρόσφατη δήλωσή του ότι «τα λεφτά τα φάγαμε όλοι μαζί». Τι σημαίνει ακριβώς η περιβόητη αυτή φράση;Αν κρίνουμε από τις  ράσεις, τα λόγια του διαβάστηκαν κυριολεκτικά. Δηλαδή, ότι όλοι μας παρανομούσαμε (όσο μας έπαιρνε) και συνεπώς δεν υπάρχουν αθώοι που διαθέτουν το απαραίτητο ηθικό ανάστημα για να καταγγείλουν τους υπόλοιπους. Ή, για να χρησιμοποιήσω ένα άλλο απόσταγμα της λαϊκής σοφίας, όλοι έχουμε τη φωλιά μας λερωμένη.

Νομίζω ότι αυτή η κυριολεκτική ανάγνωση είναι και ανακριβής και άδικη. Ανακριβής, επειδή υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί, που δεν «έφαγαν» επειδή ούτε φοροδιέφυγαν -το γεγονός ότι δεν μπορούσαν να μην πληρώνουν φόρους δεν αλλάζει τίποτα- ούτε εκμεταλλεύτηκαν το πελατειακό σύστημα για να εξασφαλίσουν μια θέση στο Δημόσιο και εκεί να «αράξουν». Και επίσης άδικη εφόσον εξομοιώνει τις πλασματικές υπερωρίες μιας καθαρίστριας με το μεγάλο φαγοπότι των προμηθευτών του Δημοσίου και τη σκανδαλώδη φοροδιαφυγή που γέμισε τα βόρεια προάστια της Αθήνας με παλάτια. Αρα η οργή αποδεικνύεται απολύτως δικαιολογημένη.

Τα πράγματα όμως αλλάζουν άρδην αν δούμε τη ρήση του κ. Πάγκαλου μέσα από μια διαφορετική ερμηνευτική γωνία: συγκεκριμένα, αν διαβάσουμε την κατάσταση όχι μόνο με όρους ρεμούλας και διαφθοράς, αλλά και σαν μια διαδεδομένη πρακτική διαδοχικών κυβερνήσεων να δημιουργούν περιττές και αντιπαραγωγικές θέσεις εργασίας με απώτερο στόχο τη γενικευμένη αίσθηση ευημερίας, η οποία όμως δεν οδήγησε στην αύξηση της παραγωγικότητας ή της ανταγωνιστικότητας, αλλά σε μια καταναλωτική ευδαιμονία που μας ικανοποιούσε όλους.

Ενα συγκεκριμένο (και πραγματικό) παράδειγμα: η κυβέρνηση (ΠΑΣΟΚ ή Ν.Δ.) αποφασίζει να ιδρύσει άλλο ένα πανεπιστήμιο ή ΤΕΙ σε κάποια επαρχία, με γνώμονα όχι μια προσεκτικά σχεδιασμένη πολιτική περί παιδείας, αλλά για να ευνοηθεί η περιοχή-φέουδο κάποιου υπουργού. Το νέο ίδρυμα έπρεπε φυσικά να στελεχωθεί, και δεν αποκλείεται καθόλου οι διδάσκοντες και το υπόλοιπο προσωπικό που τελικά διορίστηκαν να ήταν καθ' όλα άξιοι, να μην είχαν καμία σχέση με τα κόμματα και να κέρδισαν τη θέση με το σπαθί τους. Κι όχι μόνον αυτοί. Τα μαγαζιά και οι καφετέριες για τους φοιτητές αναβαθμίστηκαν και πλήθυναν, οι ντόπιοι νοίκιασαν δωμάτια και γενικά η τοπική κοινωνία πήρε τα πάνω της.

Κανείς απ' αυτούς δεν «έφαγε» ούτε πούλησε την ψήφο του ούτε έκλεψε το Δημόσιο. Για να ανεβάσουν όμως το βιοτικό επίπεδο της χώρας, οι κυβερνήσεις ξόδεψαν λεφτά που δεν είχαν. Και -παραδόξως;- οι συνήθεις επικριτές τους ουδέποτε διερωτήθηκαν πού τα βρήκαν. Αντίθετα οι πάντες έμειναν ευχαριστημένοι. Οι μαγαζάτορες, οι ιδιοκτήτες των σπιτιών, οι διδάσκοντες (που κατά πάσα πιθανότητα ανήκουν στην Αριστερά και σήμερα έχουν βγει στα κεραμίδια). Με αυτή τη μεταφορική έννοια, όντως «τα λεφτά τα φάγαμε όλοι μαζί». Μπορεί κάποιοι να ωφελήθηκαν περισσότερο από άλλους, μπορεί να έγιναν ρουσφέτια ή αδικίες, αλλά η αίσθηση της ευζωίας απλώθηκε και θεωρήθηκε «κεκτημένη». Χάρη στα δανεικά, όπως διαπιστώσαμε όταν ήταν ήδη αργά.

Ισως δεν πρόκειται για το μοναδικό ή το πιο σημαντικό λάθος που βαρύνει τις κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης. Είναι όμως απορίας άξιο γιατί οι επικριτές του κ. Πάγκαλου απέρριψαν, χωρίς καν να συζητήσουν, αυτή την εκδοχή.