Η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού βασική παράμετρος των Βιώσιμων πόλεων

*Από το Blog "Πόλεις και Πολιτικές"
Το βιωτικό επίπεδο στην Ευρώπη έχει αναβαθμιστεί αισθητά σε σχέση με το παρελθόν.
Παρατηρούμε στην καθημερινότητα του κάθε Ευρωπαίου τις σχετικές ανέσεις, την κοινωνική ασφάλεια και τις επιλογές που έχει για διασκέδαση και εργασία. Ένα μέρος του πληθυσμού όμως δεν είναι προνομιούχο, βιώνει καθημερινά την φτώχεια, την ανεργία και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Το 2010 είναι μια χρονιά αφιερωμένη στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Σε αυτά τα πλαίσια το δίκτυο Eurocities δημοσίευσε ένα ερωτηματολόγιο για να ενημερώσει, να απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα αλλά και να ευαισθητοποιήσει την Ευρώπη σε αυτά τα θέματα με στόχο να συμμετέχει ενεργά στο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Programme for Employment and Social Solidarity (PROGRESS 2007-2013)».

Φέτος λοιπόν που έχει οριστεί σαν χρονιά ορόσημο για την καταπολέμηση του φαινομένου αυτού που μαστίζει την σύγχρονη κοινωνία θα δοκιμαστούν οι πολιτικές και κοινωνικές αποφάσεις που είχαν πηγή έμπνευσης αλλά και καθοδήγησης τις παρακάτω πολιτικές προτάσεις, αποτέλεσμα των ερωτήσεων που θα διαβάσετε.

Πρώτο μέλημα των στρατηγικών αυτών είναι η κινητοποίηση σε τοπικό επίπεδο δηλαδή των πόλεων ώστε με τη σειρά τους να κινητοποιήσουν το κοινωνικό σύνολο αλλά και τις ίδιες τις «αποκλεισμένες» κοινωνικές ομάδες να προσπαθήσουν για ένα καλύτερο μέλλον για όλους.

Παρακάτω θα διαβάσετε τους στόχους, τους συμμετέχοντες και τα προτεινόμενα πλαίσια δράσεων.
Την μετάφραση έκανε ο Μανώλης Τσαγκαράκης, οικονομολόγος, εργαζόμενος στο Δήμο Ηρακλείου

Α. Τι; Στόχοι του Ευρωπαϊκού Έτους

1. Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα από την ευρωπαϊκή στρατηγική για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις / εμπόδια ακόμη να αντιμετωπιστούν σε ολόκληρη την ΕΕ στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού; Πώς θα μπορούσε το Ευρωπαϊκό Έτος να τα αναδείξει αυτά; Ποιοι θα πρέπει να είναι οι του Στόχοι Έτους;

Ο στόχος του Ευρωπαϊκού Έτους πρέπει να είναι να ξεκινήσει μια ενεργή συζήτηση για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Θα πρέπει να εξετάσουμε και τα επιτεύγματα όσον αφορά την κοινωνική ένταξη και συνοχή και την ανάδειξη αυτών, αλλά και την τακτοποίηση πιεστικών προκλήσεων που παραμένουν. Μολονότι η Ευρώπη γνώρισε σημαντική επιτυχία κατά την τελευταία δεκαετία για την καταπολέμηση της φτώχειας και του αποκλεισμού, απέχουμε ακόμα πολύ από μια αποδεκτή κατάσταση. Από τα πολλά προβλήματα που πρέπει ακόμη να αντιμετωπιστούν, θα θέλαμε να αναφέρουμε τις ανεπαρκείς ευκαιρίες για περιθωριοποιημένες ομάδες να συμμετάσχουν στα κοινωνικά δρώμενα λόγω έλλειψης πόρων, γνώσεων ή λόγω των διακρίσεων.

Αυτό περιλαμβάνει τη στέγαση και τις αγορές εργασίας, αλλά και την εκπαίδευση, την πολιτιστική ζωή και την πρόσβαση σε εικονικό χώρο. Ένα άλλο ζήτημα το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι το θέμα του αποκλεισμού χώρων στις πόλεις μας, με ορισμένες περιοχές να κινδυνεύουν να γίνουν θύλακες στέρησης. Εδώ η εστίαση στις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της ιδιωτικοποίησης των βασικών υπηρεσιών (στέγαση, ενέργεια, επικοινωνία, υγεία κλπ.) για άτομα που κινδυνεύουν από τη φτώχεια είναι ζωτικής σημασίας.

Τέλος, η συζήτηση πρέπει να περιλαμβάνει την παγκόσμια διάσταση της φτώχειας και του ρόλου της Ευρώπης και την ευθύνη σε παγκόσμιο επίπεδο για το θέμα των κοινωνικών ανισοτήτων. Το «Ευρωπαϊκό Έτος» πρέπει να αντιμετωπίσει αυτές τις διαστάσεις του αποκλεισμού με μια ειλικρινή συζήτηση. Οι πολιτικές προσεγγίσεις και τα μέσα που είναι συχνά αόρατο στην καθημερινή ζωή και θα πρέπει να γίνουν εμφανείς το 2010.

Περισσότερες ερωτήσεις που θα μπορούσαν να συζητηθούν: Είναι η λήψη αυστηρών μέτρων κατά της φτώχειας δυνατόν ή χρήσιμα σε μια διαφοροποιημένη ΕΕ; Μήπως η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι η καλύτερη ευκαιρία για την εξάλειψη της φτώχειας στην Ευρώπη ή θα πρέπει να υπάρχει άμεση παρέμβαση για τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού; Το θέμα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μεταξύ των Δυτικών και των Ανατολικών κρατών μελών (για να αναφέρω μόνο την κατάσταση στη Ρουμανία), είναι επίσης σημαντικό για την αντιμετώπιση της. Το Ευρωπαϊκό Έτος πρέπει να βρει κοινό έδαφος για όλα τα κράτη μέλη σε αυτό το πρόγραμμα.

2. Πώς μπορεί το «Έτος» να συμβάλει στην επανάληψη και να ενισχύσει την πολιτική δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της για την εξάλειψη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, και ιδίως με την προετοιμασία, το 2011, σε συνέχεια του προηγούμενου κύκλου εργασιών της «ανοιχτής μεθόδου Συντονισμού»;

Η δέσμευση θα πρέπει να τονωθεί με τη χρήση του «Έτους» για να συμφωνήσουν για νέους στόχους για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και από μια διεξοδική ανάλυση των λόγων για τους οποίους οι προηγούμενοι στόχοι δεν έχουν επιτευχθεί. Κατά την προετοιμασία για το «Έτος», η Επιτροπή θα πρέπει να αντιμετωπίσει τι συνέβη με την «Ατζέντα της Λισσαβόνας» και την επακόλουθη μετατόπιση της έμφασης από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Πολλοί ενδιαφερόμενοι φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα δικαίως θα θέλουν να δουν στοιχεία για την ανανεωμένη πολιτική δέσμευση για την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Κατά τη διάρκεια του «Έτους» θα πρέπει να διεξαχθούν τοπικές συζητήσεις σχετικά με τις παραπάνω ερωτήσεις, με τη συμμετοχή υψηλού επιπέδου εκπροσώπων, καθιστώντας τα βασικά ζητήματα περισσότερο ορατά στην κοινωνία.

Επιπλέον, οι νέες τεχνολογίες θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να διευκολύνουν τη διασυνοριακή ευρωπαϊκή συζήτηση μεταξύ των επαγγελματιών, των φορέων χάραξης πολιτικής, των ακαδημαϊκών και - το πιο σημαντικό - του κοινού. Ρωτώντας τόσο δύσκολες και αμφιλεγόμενες ερωτήσεις θα αναγκάσει τους φορείς να συμμετάσχουν.

3. Πώς μπορεί να αντλήσει πιο αποτελεσματικά τα διδάγματα που προέκυψαν στο πλαίσιο της εφαρμογή της «Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού» μέχρι σήμερα, και επίσης από τα προηγούμενα «Ευρωπαϊκά Έτη» και σε άλλες πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα του «Οδικού Χάρτη για την Ισότητα των Φύλων και του «Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Νεολαία»;

Ένα σημαντικό δίδαγμα από την προηγούμενη εμπειρία της «Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού» είναι η ανεπαρκής συμμετοχή στη χάραξη της πολιτικής στο τοπικό επίπεδο, καθώς και των μη κυβερνητικών οργανισμών. Αυτό ισχύει για όλα τα κράτη μέλη. Καταδεικνύοντας τη δέσμευση να ακούσουν αυτούς τους φορείς και να δείξουν εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να αναπτύξουν πολλά υποσχόμενες στρατηγικές θα κάνει τη διαφορά, καθώς και θα προκαλέσει μεγαλύτερη συμμετοχή των ανθρώπων που πλήττονται από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Για αύξηση της ευαισθητοποίησης και για ενθάρρυνση των παραγόντων, μια σύνοψη των διδαγμάτων που προκύπτουν από τους πρώτους γύρους της «Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού» πρέπει να διαδίδονται ευρέως για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη κοινή γνώση του τι έχει μαθευτεί. Το «Ευρωπαϊκό Έτος» θα πρέπει να αποσκοπεί στην αξιοποίηση αυτής της βάσης.

4. Πώς μπορεί το «Έτος» να συμβάλει στην αύξηση της πολιτικής προβολής των κοινωνικών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως απάντηση στις ανησυχίες των πολιτών και των φιλοδοξιών τους;

Θα ήταν σημαντικό να συμφωνήσουμε σε μια ταυτότητα για το «Έτος» νωρίς και να συμμετάσχουν όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, ήδη από τώρα στον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό για το «Έτος». Πιστεύουμε ότι ένας αποφασιστικός συντελεστής θα είναι ο βαθμός στον οποίο το έτος έχει επιτυχώς τη συζήτηση από τις «Βρυξέλλες» αλλά και σε μέρη όπου είναι υπαρκτός ο αποκλεισμός.

5. Σε σχέση με τους ανωτέρω στόχους, τι βλέπετε να είναι το κλειδί του μηνύματος (ων) του Ευρωπαϊκού Έτους καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού; Και πώς μπορεί αυτό το βασικό μήνυμα να κοινοποιείται καλύτερα;

Ένα βασικό μήνυμα του Ευρωπαϊκού Έτους πρέπει να είναι ο στόχος του να έχει επιπτώσεις και να οδηγήσει στο να ενταθούν οι προσπάθειες και στην βελτίωση των πολιτικών. Οι λεπτομέρειες θα πρέπει να καθορίζονται από την συζήτηση, είναι πιο σημαντικό να προσδιοριστούν τα βασικά ζητήματα που τέθηκαν. Θα ήταν λογικό να βασιστούμε από το είδος των εκστρατειών που χρησιμοποιούνται από τις NGOs, τα οποία χρησιμοποιούν αποτελεσματικά στατιστικά στοιχεία για να εστιάσουν στο φαινόμενο της φτώχειας και του αποκλεισμού. Μετά από το «Έτος», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία για την προώθηση πρακτικών λύσεων σε τοπικό επίπεδο, σε όρους χάραξης πολιτικών και πρακτικών.

Β. Ποιος; Συμμετοχή των ενδιαφερομένων

1. Πώς θα θέλατε το Έτος να συμπεριλάβει τη συμμετοχή του οργανισμού σας;

Εμείς, οι τοπικές αρχές των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, έχουμε μια δημοκρατική εντολή και κοινότητα με ηγετικό ρόλο σε τοπικό επίπεδο, και είναι πρόθυμοι να συμβάλουν στις πρακτικές μας γνώσεις και εμπειρίες στην αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, όπου αυτό συμβαίνει, συμπεριλαμβανομένων των στρατηγικών της συμμετοχής και της παροχής υπηρεσιών.

Είμαστε διατεθειμένοι να ενεργήσουμε σαν τοπικοί και περιφερειακοί σταθμοί διάδοσης των ερωτήσεων και της δημοσιότητας και να οικοδομήσουμε μια σχέση μεταξύ των Ευρωπαϊκών και των τοπικών φορέων.

Για να δοθεί μία συγκεκριμένη πρόταση: Θα μπορούσαμε να ενθαρρύνουμε τα σχολεία μας να αρχίσουν τη συζήτηση και να αναπτύξουν ερωτήσεις για το «Έτος».

2. Ποιοι μηχανισμοί μπορούν να εξασφαλίσουν ότι το «Έτος» θα ενθαρρύνει τη συμμετοχή στη κοινωνία των αποκλεισμένων ομάδων;

Πιστεύουμε ότι αν υπάρξουν οι κατάλληλες ερωτήσεις και η συζήτηση είναι προσβάσιμη, όλοι θα θέλουν να συμμετέχουν. Οι νέες τεχνολογίες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται, όχι μόνο το internet, αλλά και άλλες πιο προσιτές μορφές, συμπεριλαμβανομένου και των SMS. Είναι ζωτικής σημασίας η αλληλεπίδραση «πρόσωπο με πρόσωπο», επιτρέποντας στους ανθρώπους να δουν ότι οι ιθύνοντες κάνουν προσπαθούν να συναντηθούν και να ακούσουν τους προβληματισμούς τους. Οι άνθρωποι θα συμμετάσχουν αν ξέρουν ότι κάποιος ενδιαφέρεται για την κατάστασή τους.

3. Πώς μπορεί το «Έτος» να εξασφαλίσει την καλύτερη συμμετοχή - εποικοδομητικά, μαζί - των διάφορων ενδιαφερομένων - των ατόμων που βιώνουν τη φτώχεια; NGOs; κοινοτικές ομάδες; κοινωνικοί εταίροι; Τοπικές / περιφερειακές αρχές; πάροχη υπηρεσιών; εθνικές αρχές, των πολιτών γενικά;

Προτείνουμε να χρησιμοποιήσετε «δυναμική» συζήτηση ώστε να κινητοποιηθούν οι άνθρωποι και να απαντήσουν. Οι διοργανωτές του «Έτους» θα πρέπει να είναι διαφανείς και σαφείς σε ότι θέλουν και να περιλαμβάνουν τους φορείς σε αυτή τη βάση. Ο εφησυχασμός και η απάθεια μπορεί να αποφευχθεί με τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην εξεύρεση λύσεων, με επαρκή και υπεύθυνο τρόπο, για παράδειγμα μέσω μιας ειδικής ομάδας που θα επιβλέπει το σχεδιασμό του «Έτους» και την κατανομή των κονδυλίων.

Γ. Πώς; Συνολικός σχεδιασμός, πλαίσια και είδη των δράσεων

1. Ποια είδη ενεργειών / πρωτοβουλιών θεωρείται χρήσιμα για την επίτευξη των στόχων του «Έτους» σε ευρωπαϊκό, εθνικό αλλά και «υπό-εθνικό» επίπεδο;

Προτείνουμε να περιλαμβάνει ένα ευρύ κοινό, διευκολύνοντας τη συζήτηση μέσω ενός φόρουμ για ιδέες. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του έτους, τα μέτρα πρέπει να λαμβάνουν χώρα και να είναι ορατά εκεί που πρέπει δηλαδή στους τόπους του κοινωνικού αποκλεισμού. Είναι ζωτικής σημασίας να δείξουμε ότι στη λήψη αποφάσεων αναγνωρίζεται η τοπική πραγματικότητα σε υποβαθμισμένες κοινότητες και περιοχές. Αυτό σημαίνει να μιλάμε με τον κόσμο, αξιολογώντας και τονίζοντας τις επιτυχίες και τις αποτυχίες των πολιτικών και αποδεικνύοντας την ικανότητα να ενεργούμαι και να προσπαθούμε για αλλαγή.

Το δίκτυο EUROCITIES μπορεί να προσφέρει για να βοηθήσει στη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των ενδιαφερομένων σε ευρωπαϊκό και τοπικό επίπεδο.

2. Πώς μπορεί το «Έτος» να πλαισιώνεται και να κατευθύνεται καλύτερα από το επίπεδο της ΕΕ; Το είδος της υποστήριξης (συμβουλές, τεχνική βοήθεια, τις κατευθυντήριες γραμμές, οικονομική, κλπ) θα περιμένετε από το επίπεδο της ΕΕ κατά την εφαρμογή του «Έτους»; Τι γίνεται με την αντίστοιχη υποστήριξη από το κάθε κράτος μέλος αλλά και σε τοπικό / περιφερειακό επίπεδο;

Όλες οι δράσεις πρέπει να εστιάζονται τοπικά: δημοσιότητα, ερωτήσεις, φόρουμ για συζήτηση, κλπ. Ωστόσο, η συζήτηση θα πρέπει να φιλοξενείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να εξασφαλιστεί και να διευκολυνθεί η ευρύτερη δυνατή έκταση της συζήτησης και της ανταλλαγής απόψεων.

3. Πώς μπορεί το «Έτος» να συνδεθεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο με τις υφιστάμενες κοινοτικέ πολιτικές και στρατηγικές με την ευρεία έννοια (π.χ. θέματα ισότητας των φύλων, καταπολέμηση των διακρίσεων και την προώθηση της ισότητας των ευκαιριών, κλπ.) και στα αποτελέσματα των προηγούμενων ευρωπαϊκών ετών σε θέματα που σχετίζονται με την καταπολέμηση κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού;

Μια αξιολόγηση των επιπτώσεων της φτώχειας όλων των πολιτικών της ΕΕ το 2010 θα επισημάνει ζητήματα όπως «fuel Poverty», άνιση επιβάρυνση της περιβαλλοντικής ζημίας, των ανισοτήτων μεταφοράς κλπ.

Μια τέτοια αξιολόγηση θα είναι ακόμη πιο επιτυχής αν πραγματοποιείται με συμμετοχικό τρόπο από τα άτομα που πάσχουν οι ίδιοι από την στέρηση. Οι υφιστάμενες πρωτοβουλίες θα μπορούσαν να είναι χτισμένες πάνω στους δείκτες «ενσωμάτωσης της διάστασης της κοινωνικής ένταξης».

Σχεδιάζοντας το «Έτος» κατά τέτοιο τρόπο που θα οδηγήσει να αλλάξουν πολιτική και να υπάρξουν νέες δεσμεύσεις, με βάση τη συμμετοχική συζήτηση που έχει ενεργοποιηθεί, θα οδηγήσει σε ευρύτερη αποδοχή και εκτίμησή της ευρωπαϊκής πολιτικής.

4. Πώς μπορεί το Έτος εξασφαλίσουν καλύτερη αλληλεπίδραση με δραστηριότητες στο πλαίσιο τρεχόντων προγραμμάτων και ταμείων της ΕΕ στον κοινωνικό τομέα (PROGRESS, ΕΚΤ κ.λ.π.), αλλά και σε άλλους τομείς, όπως, για παράδειγμα, Εκπαίδευση, Ενεργός Πολίτης, Νεολαία, κ.λ.π.;

Προτείνουμε να ενσωματωθεί στο «Έτος» η επανεξέταση αυτών των πολιτικών από την άποψη της συμβολής τους στην κοινωνική ένταξη. Μια ανταλλαγή απόψεων σε ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο σχετικά με το πώς κάθε σχετικός κανονισμός και ποια προγράμματα βοήθησαν, αλλά και για τον τρόπο συνεργασίας μεταξύ των φορέων θα συμβάλει στον εντοπισμό των εμποδίων και των εμποδίων για επιτυχημένη δράση.

Αν συνδεθεί με τη βελτίωση των πολιτικών στο μέλλον, μια τέτοια συζήτηση θα επηρεάσει τον αντίκτυπο που θα έχει το «Έτους».

Δ. διαρκή αξία

1. Πώς μπορεί το «Έτος» να προχωρήσει περαιτέρω το στόχο της αμοιβαίας μάθησης;

Προτείνουμε το «Έτος» να περιλαμβάνει στη συζήτηση τις τοπικές αρχές, την κοινωνία, τους πολίτες και φυσικά τα άτομα που πάσχουν από τον αποκλεισμό. Επιπλέον, η συμμετοχή τους στην «Ανοικτή Μέθοδο Συντονισμού» θα αποτελέσει τη ρίζα όλης της διαδικασίας μάθησης στην τοπική πραγματικότητα και να βελτιώσει σημαντικά τις συζητήσεις.