Χρεοκοπία... α λα ευρωπαϊκά

Του Κώστα Σαρρή, Ημερησία, 19.11.10

Γιατί δεν δουλεύουν οι "συνταγές" τους; Τι δείχνει η αποτυχία Νο2 της Ιρλανδίας; Πού βαδίζει η "ελληνική τραγωδία"; Tο ευρώ "δεν θα επιβιώσει", ομολογεί o πρόεδρος της ΕΕ, Χ.Ρομπάϊ εάν δεν επιλυθούν τα δημοσιονομικά προβλήματα. Η αναζήτηση λύσεων στα αδιέξοδα της κρίσης χρέους αποτελεί "ζήτημα επιβίωσης για το ευρώ", ομολογεί πλέον ανοιχτά ο πρόεδρος της ΕΕ Χέρμαν βαν Ρομπάϊ, προειδοποιώντας για «ντόμινο» χρεοκοπίας... α λα ευρωζωνικά. Αυτή η δήλωση αποτελεί την πρώτη σαφή επίσημη προειδοποίηση για την ύπαρξη της ζώνης του ευρώ, μπροστά στο ενδεχόμενο η κρίση Νο2 στην Ιρλανδία να απλωθεί -το ίδιο και η επιδείνωση στην Ελλάδα.
Όλη η εβδομάδα ήταν ένα θρίλερ που δεν μοιάζει να τελειώνει έτσι εύκολα. Μπορεί οι πιέσεις της Κομισιόν να φαίνεται πως λειτουργούν, με την Ιρλανδία να αποδέχεται το "ευρω-σωσίβιο" και τα κλιμάκια της τρόικας ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ να επισκέπτονται εσπευσμένα το Δουβλίνο. Αλλά τα σύννεφα παραμένουν.



Μοιάζει σαν να μην πέρασε μια μέρα, από τότε που άνοιξε ο ασκός του Αιόλου για τα κρατικά χρέη. Όταν οι τράπεζες βούλιαζαν όσο έσκαγαν οι φούσκες και τα κράτη έτρεχαν να τις ξελασπώσουν με τα λεφτά και τον δανεισμό του δημοσίου. Για να έρθουν μετά οι κυβερνήσεις να επιβάλλουν μέτρα περικοπών με την υπόσχεση ότι θα "καθαρίσουν" τα κρατικά ελλείμματα και τα χρέη που τους φόρτωσαν οι τράπεζες κι άλλοι αναξιοπαθούντες της αγοράς και ότι θα "ανορθώσουν" τις οικονομίες, ρίχνοντας το βάρος της κρίσης στην κοινωνία.


Ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι πως ούτε τα ελλείμματα και τα χρέη περιορίζονται ούτε οι οικονομίες ανακάμπτουν. Αντίθετα κολλάνε στο βάλτο της ύφεσης και της απύθμενης «μαύρης τρύπας» των τραπεζών. Αυτό βλέπουμε στην Ιρλανδία, στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στον κόσμο ολόκληρο που κρέμεται από... την Κίνα. Αλλα ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη, ακόμα κι αν έχει μέγεθος... ελέφαντα.


Η ιρλανδικό «θαύμα» -που έδειχνε αέναο και παράδειγμα λαμπρό- αποκαλύφθηκε ότι ήταν μια μεγαλοπρεπής φούσκα, όπως και η Lehman Brothers που χρεοκόπησε απειλώντας να παρασύρει μαζί της στον πάτο ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.


Κι όμως ύστερα από δυο χρόνια σκληρών περικοπών ο ξεδοντιασμένος «Κέλτικος Τίγρης» βρίσκεται σε χειρότερο σημείο. Αλλά αυτό δεν αφορά μόνο στις αποτυχίες στην Ιρλανδία ή στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά τα αδιέξοδα της κρίσης απειλούν ταυτόχρονα όλες σχεδόν τις «περιφερειακές» χώρες της Ευρώπης -και όχι μόνο αυτές.


Ντόμινο spread


Η επιδείνωση των προβλημάτων δείχνει ότι οι ευρω-συνταγές της περιστολής απέναντι στην αναχαίτιση της ύφεσης όχι μόνο δεν δουλεύουν αλλά εντείνουν το φαύλο κύκλο, απειλώντας με ντόμινο χρεοκοπιών σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Έτσι βρέθηκαν ξανά τα spread στα ύψη, αποκαθηλώνοντας τις (ψυχολογικές περισσότερο) προσδοκίες για εξομάλυνση τον περασμένο μήνα όταν το κόστος δανεισμού έδειχνε σημάδια αποκλιμάκωσης. Με το Eurogroup να θυμίζει ρινγκ του μποξ γύρω από τις διαφορετικές προσεγγίσεις της σύστασης του νέου ευρωπαϊκού μηχανισμού... ελεγχόμενων διασώσεων.


Η αλήθεια είναι ότι τίποτε δεν είναι σίγουρο για το μέλλον. Υπό αυτό το βάρος, για παράδειγμα, την περασμένη Τρίτη τo Δημόσιο άντλησε 390 ευρώ από τη δημοπρασία εντόκων γραμματίων (ΕΓΔ) 13 εβδομάδων, με ακριβότερο επιτόκιο στο 4,10% (έναντι 3,75% στην προηγούμενη έκδοση της 19ης Οκτωβρίου) και τα spread βρέθηκαν πάνω από τις 900 μονάδες.


«Αμφιβάλλουμε για το αν η απόφαση της Ιρλανδίας να ενταχθεί στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης θα οδηγούσε σε διαρκή πτώση των spread σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης με υψηλά χρέη... Με τον καιρό, εκτιμούμε ότι τα spread θα διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα και σε ορισμένες περιπτώσεις θα διευρυνθούν περαιτέρω, αντικατοπτρίζοντας τις αδύναμες δημοσιονομικές θέσεις και την αβεβαιότητα για την ικανότητα και προθυμία άλλων κρατών της Ευρωζώνης να απορροφήσουν πλήρως το δρόμο των ενδεχόμενων διασώσεων στα επόμενα χρόνια», αναφέρει η Citigroup.


O Βοσκός, o λύκος... και το ευρώ


Ο πρόεδρος της ΕΕ Χέρμαν βαν Ρομπάϊ ομολογεί ανοιχτά ότι η ζώνη του ευρώ και ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί της "δεν θα επιβιώσουν", εάν δεν επιλυθούν τα σημερινά δημοσιονομικά προβλήματα ορισμένων χωρών, δίνοντας από τη μεριά του τον τόνο της κρισιμότητας για την ίδια την ύπαρξη του ευρώ στις αποφάσεις περί "διασώσεων" που πολλαπλασιάζονται αντί να μειώνονται μετά το ελληνικό κραχ-χρέους τον περασμένο Μάιο.


Οι δηλώσεις του θυμίζουν σε ορισμένους αναλυτές "το μύθο του Αισώπου ο «Βοσκός και ο Λύκος»: φωνάξτε συχνά λύκος και θα σας αγνοήσουν όταν πράγματι εμφανιστεί", γράφει η εφημερίδα Financial Times και καταλήγει. "Οταν η Ευρωζώνη διασώσει την Ιρλανδία και την Πορτογαλία θα ακολουθήσει μικρή ανάκαμψη του ευρώ. Αλλά προσοχή: μία ημέρα, ο λύκος θα έρθει πραγματικά, κατακρεουργώντας το ευρώ".


Την ίδια ώρα ο γνωστός Αμερικανός οικονομολόγος, Νουριέλ Ρουμπίνι που πρόσφατα είχε εκφράσει την άποψη ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους της, τονίζει ότι η ιρλανδική κρίση πρέπει να οδηγήσει την ΕΕ να προχωρήσει σε ένα συνολικό ευρω-σχέδιο αναδιάρθρωσης χρέους.


Για τις χώρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρηματοδότησης των δανειακών αναγκών τους από τις αγορές, ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης χρέους θα βασίζεται στην ανταλλαγή του υφιστάμενου χρέους με νέο χρέος, τόνισε σε άρθρο του που δημοσιεύει η εφημερίδα Financial Times. Με απλά λόγια, προτείνει μια... άλλη θηλιά χρέους, δηλαδή.


ΕΚΤ και Ιρλανδία, όπως Ελλάδα


H EKT φοβάται ότι η βόμβα θα σκάσει στα χέρια της. Παρά το ασήμαντο μέγεθος της ιρλανδικής οικονομίας για τα δεδομένα της Ευρωζώνης, οι ιρλανδικές τράπεζες έχουν ανοίγματα 130 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ, λένε αναλυτές.


«Οι ιρλανδικές τράπεζες στηρίζονται αποκλειστικά στα τεράστια δάνεια της ΕΚΤ. Χωρίς τέτοια υποστήριξη, θα βυθισθούν σε νέες οικονομικές δυσκολίες», τονίζουν οι Financial Times.


Η εικόνα θυμίζει τα όσα έκανε η ΕΚΤ στην περίπτωση της Ελλάδας: από τον Νοέμβριο του 2009. Εκβίαζε ότι δεν θα συνέχιζε να χορηγεί αφειδώς ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες και από αυτή την προειδοποίηση άρχισε να ξεδιπλώνεται η μεγάλη κρίση στην αγορά ομολόγων, καθώς οι κερδοσκόποι αντιλήφθηκαν, ότι η «τοξική» σχέση τραπεζών-Δημοσίου αργά ή γρήγορα θα οδηγούσε την Ελλάδα στη χρεοκοπία, αμέσως μόλις θα σταματούσε η χορήγηση απεριόριστης ρευστότητας από την ΕΚΤ... Μέχρι που ήρθε το Μνημόνιο, επαχθές και επισφαλές όπως αποδεικνύεται.


"Τα συγκριτικά φθηνά δάνεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επί παραδείγματι, τον Σεπτέμβριο αντιστοιχούσαν στο 78% του ΑΕΠ της Ιρλανδίας. Οι Ιρλανδοί είναι ακόμα πιο εξαρτημένοι από τη ρευστότητα της ΕΚΤ συγκριτικά με τους Έλληνες και τους Πορτογάλους, όπου τα ποσοστά εξάρτησης ανέρχονται σε 40% και 29% του ΑΕΠ αντιστοίχως", γράφει ο Lex στους FT.


"Σε ορισμένες περιπτώσεις, τέτοιου ύψους χρηματοδότηση από την κεντρική τράπεζα θεωρείται φυσιολογική, αλλά σε γενικές γραμμές χρηματοδότηση άνω του 10% του ΑΕΠ μοιάζει περισσότερο με επιδότηση. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας μοιάζει περισσότερο με διασωλήνωση του ασθενούς. Εάν η ΕΚΤ σταματούσε την παροχή έκτακτης ρευστότητας, τότε οι τράπεζες δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν υπό την παρούσα μορφή τους. Εάν η ιρλανδική κυβέρνηση συνεχίσει να στηρίζεται στους πιστωτές των τραπεζών, τότε η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους θα είναι σχεδόν αναπόφευκτη".


Φαύλος κύκλος


Το Νο1 θέμα στο Eurogroup είναι οι "διασώσεις". Δεν είναι μόνο η Ιρλανδία. Προβλήματα αντιμετωπίζει και η Πορτογαλία, ενώ το "ελληνικό ζήτημα" παραμένει στο προσκήνιο ανάβοντας τη συζήτηση ξανά, περί επιμήκυνσης, αναδιάρθρωσης, ή διαγραφής του χρέους.


Η στήλη "Lex" των Financial Times παρομοιάζει την υπέρβαση των στόχων για χρέη και ελλείμματα με έναν οδηγό αυτοκινήτου που έχει ακολουθήσει εντελώς εσφαλμένη πορεία: κανονικά, λέει χαρακτηριστικά, σε αυτή την περίπτωση ο οδηγός πρέπει να γυρίσει στην αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση να διαγραφεί ένα μέρος του χρέους. Αλλά η Ελλάδα, λέει η στήλη, δεν έχει αυτή την επιλογή.


Όμως, μια αλλαγή κατεύθυνσης από το μονοπάτι της υπερχρέωσης, δηλαδή μια αναδιάρθρωση του χρέους, μπορεί να είναι τελικά ο μόνος τρόπος για να αρχίσει η χώρα μια καλύτερη πορεία, σημειώνει. Το ίδιο περίπου τόνιζε σε χθεσινές του δηλώσεις και ο επικεφαλής του έγκυρου γερμανικού ινστιτούτου Ifo.


Στον αντίποδα ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είπε την Δευτέρα στο Παρίσι ότι η χώρα έχει τη στήριξη της Γαλλίας για πιθανή παράταση της αποπληρωμής των δανείων των 110 δισ. ευρώ και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Le Figaro επανέλαβε ότι το σενάριο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους είναι εκτός συζήτησης.


Déjà vu


Την ώρα που τα προβλήματα στην Ελλάδα εντείνονται, με το νέο προϋπολογισμό να φέρνει δρακόντεια μέτρα 14 δισ. ευρώ και να βγάζει το "μαχαίρι" στις ΔΕΚΟ για να κοπούν 800 εκατ. ευρώ.


Η ελληνική κυβέρνηση, από την πλευρά της, δήλωσε στους εταίρους ότι εμμένει στο στόχο της δραστικής μείωσης του ελλείμματος έως το 2014, παρά την επί το δυσμενέστερο αναθεώρηση των δημοσιονομικών της, ενώ παράλληλα ο πρωθυπουργός κατηγόρησε την Γερμανία ότι με τη στάση της ενδεχομένως να οδηγήσει ευρωπαϊκές χώρες στη χρεοκοπία.


Η είδηση για καθυστέρηση στην καταβολή της τρίτης δόσης του δανείου στην Ελλάδα ύστερα από παρέμβαση της Αυστρίας που διέψευσε στη συνέχεια το υπ. Οικονομικών, ήρθε να βάλει ξανά φωτιά στις ανησυχίες. Την ώρα που η S&P υποβάθμιζε την πιστοληπτική αξιολόγηση της Κύπρου, εξαιτίας των επισφαλειών στο τραπεζικό σύστημα, ανοίγοντας άλλο ένα μέτωπο στη λίστα των «διασώσεων» στη γειτονιά.


Όλα αυτά βγάζουν τα μαχαίρια στους κόλπους της ΕΕ και της ΕΚΤ, καθώς συνειδητοποιούν ότι επιστρέφουν στο σημείο μηδέν. Με την κοινωνία στο παρά 5’ της έκρηξης, παρά τις άτσαλες μετεκλογικές αναλύσεις για "μήνυμα πολιτικής σταθερότητας", στην καρδιά της πλήρους οικονομικής και πολιτικής αστάθειας και αβεβαιότητας εντός κι εκτός συνόρων...

Κώστας Σαρρής, ksarris@pegasus.gr