Συνέντευξη του Μάριο Βάργκας Λιόσα στον οποίο σήμερα απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για τη «χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τη διεισδυτική απεικόνιση της αντίστασης του ατόμου, της εξέγερσης και της ήττας του».
Ελευθεροτυπία 10.04.2010 Στον περουβιανό συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα απονέμεται το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2010, όπως ανακοίνωσε από τη Στοκχόλμη η Σουηδική Ακαδημία. Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα γεννήθηκε στην πόλη Αρεκίπα του Περού το 1936. Αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο στη Λίμα και πήρε διδακτορικό δίπλωμα λογοτεχνίας στη Μαδρίτη. Έχει ζήσει στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στη Βαρκελώνη. Εκτός από μυθιστορήματα έχει γράψει πολυάριθμα δοκίμια και θεατρικά έργα που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο “Οι αρχηγοί” δημοσιεύτηκε το 1959, αλλά έγινε ευρύτερα γνωστός με το έργο “Η πόλη και τα σκυλιά” (1963).
Ο 74χρονος συγγραφέας είναι ο πρώτος νοτιοαμερικανός που κερδίζει το βραβείο από το 1982, όταν απονεμήθηκε στον Κολομβιανό Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Το 1993 πήρε την ισπανική υπηκοότητα, τρία χρόνια μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια ανάληψης της προεδρίας του Περού. Το 1995 του απονεμήθηκε το Βραβείο Θερβάντες, το πιο σημαντικό λογοτεχνικό βραβείο του ισπανόφωνου κόσμου.
Στην ανακοίνωση της επιτροπής αναφέρεται ότι το βραβείο απονέμεται στον περουβιανό συγγραφέα «για τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τη διεισδυτική απεικόνιση της αντίστασης του ατόμου, της εξέγερσης και της ήττας του».
Ηρθε επιτέλους η ώρα, ο κορυφαίος Περουβιανός συγγραφέας και πολιτικός άνδρας Μάριο Βάργκας Λιόσα, άνθρωπος που πρεσβεύει με υπεραισιοδοξία ότι «η λογοτεχνία είναι το «εργαλείο» για να αλλάξει η Ιστορία», να συστηθεί στο ελληνικό κοινό και με μια άγνωστη ιδιότητά του: αυτή του δραματουργού.
«Οταν πεθάνει ο Κάστρο το διεφθαρμένο καθεστώς του θα καταρρεύσει», υποστηρίζει ο Μάριο Βάργκας Λιόσα Και να μας καταπλήξει. Αργήσαμε, ομολογουμένως, πολλές δεκαετίες έως ότου να μας δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσουμε τον θεατράνθρωπο Λιόσα. Το οφείλουμε σε ένα άκρως αισθησιακό κι αινιγματικό κείμενο. Στη «La Chunga» (1985), που παίζεται με επιτυχία στο θέατρο «Επί Κολωνώ», σε σκηνοθεσία Ελένης Σκώττη, με Τσούνγκα την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.
Η δράση του θεατρικού έργου τοποθετείται σε μια παραγκούπολη της Λίμα το 1945, με πρωταγωνιστές περιθωριακά, λούμπεν στοιχεία. Θα μπορούσαν να ζουν στην ελληνική επαρχία σήμερα. Η ιδιοκτήτρια ενός καφενείου, η Τσούνγκα, και οι θαμώνες του, χαρτοπαίχτες και μαστροποί, ταράζονται από την εμφάνιση ενός «φρέσκου» κοριτσιού. Αιφνιδίως η αθώα κοπέλα θα εξάψει σε άνδρες και γυναίκες εν υπνώσει πάθη. Στη «La Chunga» το φανταστικό τορπιλίζει και τελικά εισχωρεί στο πραγματικό, δημιουργώντας παράλληλα σκηνικά σύμπαντα με βάση πάντα ένα πεζό ρεαλιστικό περιβάλλον. Η ποίηση, ωστόσο, είναι διαρκώς παρούσα.
Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα δεν θέλει να μπερδεύουμε στη «La Chunga» του «τον έρωτα, τον πόθο και τα ταμπού με τον τρόπο που αντανακλώνται στο επίπεδο της φαντασίας». Οπως και στα προηγούμενα, αμετάφραστα στην Ελλάδα, θεατρικά του έργα, μεταξύ αυτών το «La seniorita de Tacna» και το «Kathie y el hipopotamo», έτσι κι εδώ ο Λιόσα προσπάθησε να προβάλει σε μια «δραματική μυθοπλασία» όλες «τις ανθρώπινες ενέργειες μαζί με τα όνειρα και τη φαντασία».
«Οταν γράφω ένα μυθιστόρημα, ξέρω πως σ' αυτό μετέχει ολόκληρη η προσωπικότητά μου. Οι ιδέες μου, οι γνώσεις μου, αλλά και τα ένστικτα, τα πάθη μου, οι φαντασιώσεις μου. Η πραγματική ζωή δεν υποτάσσει την επιθυμία», προσθέτει, ερμηνεύοντας εμμέσως τον μαγικό ρεαλισμό της «La Chunga». Στην «οκνηρία» και στον «φόβο για το ρίσκο» αποδίδει, πάντως, την αδυναμία συνύπαρξης επί σκηνής «του άχρονου, ορμέμφυτου κόσμου της φαντασίας και της επιθυμίας» με «τον κόσμο της αληθινής ζωής».
Ο Λιόσα, που έχει δοκιμαστεί σε διαφορετικά είδη γραφής -από το μυθιστόρημα έως το δοκίμιο-, όταν πρέπει να προσδιορίσει τους στόχους του σύγχρονου θεάτρου δεν διστάζει να καταδικάσει, με το θάρρος που έχει επιδείξει και στον πολιτικό στίβο, «τρεις κανόνες-πρότυπα που έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο πολύ ώστε να εμφανίζουν σημάδια αρτηριοσκλήρωσης» . Τι εννοεί; «Τον επικό διδακτισμό του Μπρεχτ. Τα διασκεδαστικά έργα του θεάτρου του παραλόγου. Και τις υπερβολές του χάπενινγκ και όλων των ειδών του θεάτρου που δεν βασίζονται στο κείμενο». Η λύση που αντιπροτείνει γράφοντας ο ίδιος θέατρο; «Η επινόηση μιας τεχνικής για τη θεατρική έκφραση. Με άλλα λόγια, ο εμπλουτισμός της ζωής με τη δημιουργία εικόνων και φαντασιώσεων. Μια ερεθιστική πρόκληση για όσους επιθυμούν να ανανεωθεί η θεατρική τέχνη». Στην πράξη, η αποστομωτική απάντησή του είναι η «La Chunga» του.
Η τηλεφωνική συζήτηση με τον «εξτρεμιστή ριζοσπάστη» δημιουργό, όπως συνηθίζει να αυτοπροσδιορίζεται, που από τις τάξεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς (υπήρξε και υπέρμαχος της ένοπλης πάλης) μεταπήδησε στον φιλελευθερισμό -για άλλους στην παραδοσιακή Δεξιά-, δεν θα μπορούσε παρά να είναι σε μεγάλο βαθμό πολιτική. Πέρασε βεβαίως η εποχή που ο Λιόσα είχε τη φιλοδοξία να συμμετέχει ενεργά στον πολιτικό στίβο της γενέτειράς του -το 1990 ήταν υποψήφιος για την προεδρία της χώρας του. Ομως και σήμερα, στα 74 του χρόνια, εν εγρηγόρσει παρατηρεί και κρίνει την κατάσταση του κόσμου μας. Στα μέσα του περασμένου Μαρτίου μαζί με τον Πέδρο Αλμοδόβαρ, καλλιτέχνες και διανοούμενους από όλο τον κόσμο, υπέγραφε διακήρυξη με τίτλο «Κατηγορώ την κουβανική κυβέρνηση». Μια δημόσια καταγγελία της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κούβα, με το αίτημα της άμεσης απελευθέρωσης των πολιτικών κρατουμένων.
Σας βρίσκω στη Λίμα. Ζείτε πλέον στο Περού;
«Μόνο κατά τη διάρκεια του περουβιανού καλοκαιριού -από τον Ιανουάριο ώς τον Μάρτιο. Τον υπόλοιπο χρόνο είμαι μεταξύ Μαδρίτης και Λονδίνου».
Είστε στην κυριολεξία ένας σύγχρονος Οδυσσέας. Εχετε πάθος με το ταξίδι;
«Υπό μια έννοια, ναι. Προσπαθώ όμως να μην περιορίζομαι, όπως ο Οδυσσέας στη Μεσόγειο. Είμαι πιο "ανοικτός" στον κόσμο μας».
Το Περού σήμερα είναι μια δημοκρατική χώρα;
«Ναι. Εχουμε γλιτώσει από το "φάντασμα" της δικτατορίας. Τα τελευταία δέκα χρόνια, μετά από μια βάναυση χούντα, έχουμε πετύχει να έχουμε δημοκρατική διακυβέρνηση. Η κοινωνία μας είναι ελεύθερη. Εχουμε σταθερή, εδραιωμένη οικονομική πολιτική και πολιτική ελευθερία. Παρ' όλο που επιβιώνουν ακόμα τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα».
Εχοντας μέτρο σύγκρισης την Ισπανία και την Αγγλία, το βιοτικό επίπεδο της χώρας βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο;
«Από οικονομική άποψη το Περού έχει αναπτυχθεί εντυπωσιακά τη δεκαετία που πέρασε. Παρ' όλα αυτά, το πρόβλημα της ανισότητας επιβιώνει. Σε ένα μεγάλο ποσοστό της η χώρα παραμένει φτωχή και περιθωριακή».
Δεν αναμιγνύεστε πια στα πολιτικά δρώμενα της γενέτειράς σας.
«Οχι. Δεν είμαι πολιτικός. Είμαι όμως συγγραφέας που συμμετέχει στη δημόσια συζήτηση. Πιστεύω ότι ένας συγγραφέας πρέπει να παρεμβαίνει σε κοινωνικά ζητήματα. Ιδίως στο συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο. Η ελευθερία πάντα βρισκόταν υπό απειλή στη Λατινική Αμερική».
Συνήθως οι χώρες που «γαλουχήθηκαν» στη δικτατορία, όταν κέρδισαν πια την ελευθερία, δεν ήξεραν πώς να τη διαχειριστούν. Αισθανθήκατε να συμβαίνει το ίδιο στο Περού;
«Φυσικά. Αυτό είναι το πρόβλημα. Η έλλειψη εμπειρίας καμιά φορά εξωθεί στη λήψη λανθασμένων αποφάσεων. Ο μόνος δρόμος για να μάθεις είναι η εξάσκηση στην ελευθερία».
Υπάρχουν πάντως Δημοκρατίες στη Λατινική Αμερική που τις αμφισβητείτε. Οπως για παράδειγμα στη Βενεζουέλα, τη Δημοκρατία του Τσάβες.
«Ο Τσάβες είναι επικίνδυνος. Η Βενεζουέλα στην πραγματικότητα έχει δικτατορία. Οχι τόσο σκληρή, βεβαίως, όσο στην Κούβα. Δυστυχώς ο Τσάβες προσπαθεί να "εξαγάγει" το αντιδημοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησής του σε όλη τη Λατινική Αμερική. Επενδύει χρήματα για να αποσταθεροποιήσει τις δημοκρατικές κυβερνήσεις της Κολομβίας και του Περού. Δεν είναι δηλαδή επικίνδυνος μόνο για τη χώρα του. Επειδή, όμως, έχει τεράστια άλυτα εσωτερικά προβλήματα, το "μοντέλο" του δεν είναι ελκυστικό. Η Λατινική Αμερική έχει να αντιμετωπίσει τεράστια ζητήματα με την ενέργεια, το νερό, την ανεργία και τη διαφθορά».
Η Κούβα θεωρείτε ότι έχει δικτατορία χειρότερη της Βενεζουέλας;
«Απολύτως. Ομως και η Βενεζουέλα, το κουβανέζικο μοντέλο ακολουθεί, με τη βαθιά οικονομική κρίση και τις τρομακτικές αντιθέσεις. Υπάρχει, όμως, ελπίδα. Η αλλαγή δεν θα αργήσει να έρθει στη Βενεζουέλα. Τα εργατικά συνδικάτα και το φοιτητικό κίνημα σήμερα είναι μια ισχυρή αντιπολίτευση. Γενικότερα στη Λατινική Αμερική τα πράγματα αλλάζουν...».
Προς το καλύτερο;
«Ναι. Εχουμε αρκετές κυβερνήσεις με αριστερές καταβολές που σέβονται όμως την ελεύθερη οικονομία. Οπως για παράδειγμα στη Βραζιλία. Ο Λούλα προέρχεται από ένα σοσιαλιστικό κόμμα. Σήμερα είναι ένας σοσιαλδημοκράτης, που σέβεται τη δημοκρατία. Το ίδιο ισχύει και για τον κυβερνητικό συνασπισμό της Ουρουγουάης. Τα αποτελέσματα της ελευθερίας της έκφρασης και της ελεύθερης αγοράς είναι εξαιρετικά».
Η Κίνα, ενώ ανοίχτηκε από ένα σφικτό κρατικό οικονομικό μοντέλο στην ανοικτή, ελεύθερη αγορά, δεν έπαψε να καταπατά ατομικές ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα.
«Η Κίνα έχει οικονομική ελευθερία. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει και πολιτική. Ούτως ή άλλως η Κίνα σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για τη Λατινική Αμερική. Οχι. Είμαστε χορτασμένοι πια από δικτατορίες!».
Επιμένετε να κατακεραυνώνετε το καθεστώς Κάστρο. Με τον Ραούλ Κάστρο, τα πράγματα δεν περνάνε αθόρυβα σε μια μεταβατική φάση;
«Τα πράγματα δεν θα αλλάξουν στην Κούβα όσο ο Φιντέλ Κάστρο είναι ζωντανός. Ενσαρκώνει ένα μύθο που παραλύει τη χώρα. Η Κουβανική Επανάσταση πνέει όμως τα λοίσθια. Μόλις πεθάνει ο Φιντέλ Κάστρο, το σύστημα θα καταρρεύσει. Είναι τόσο αναχρονιστικό που δεν υπάρχει περίπτωση να επιβιώσει. Ας ελπίσουμε ότι τότε θα εγκαθιδρυθεί δημοκρατία».
Δεν ανησυχείτε ότι η μετά τον Κάστρο «μετάβαση» ενδέχεται να είναι προς το χειρότερο;
«Φυσικά φοβάμαι ότι μετά τον Κάστρο ίσως υπάρξει στρατιωτική "παρέμβαση". Είναι ένας μεγάλος φόβος».
Ο Μπαράκ Ομπάμα έχει πολιτικό όραμα; Βλέπετε να αλλάζει κάτι επί προεδρίας του;
«Νομίζω ότι έχουν ήδη αλλάξει πολλά πράγματα. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του είναι οι δημοκρατικές ιδέες, με τις οποίες στρατολόγησε μια ολόκληρη γενιά πολιτών, αδιάφορη μέχρι πρότινος για την πολιτική. Τους ξανακέρδισε και έγιναν ενεργοί πολίτες. Είναι σημαντικό που για πρώτη φορά ένας Αμερικανός πρόεδρος προσπαθεί να πιέσει προς ειρήνευση τους Ισραηλινούς με τους Παλαιστίνιους. Για πρώτη φορά, χάρη στις πολιτικές του Ομπάμα, υπάρχει μια αληθινή ευκαιρία για το Μεσανατολικό. Είναι πραγματικά φιλελεύθερος. Βλέπουμε να σέβεται και τις λατινοαμερικανικές χώρες. Υποστηρίζει τη δημοκρατία κι έχει τονώσει την εικόνα των ΗΠΑ». *
" Η πόλη και τα σκυλιά" είναι ένα από καλύτερα βιβλία που έχω διαβάσει. Λογοτεχνικό αριστούργημα,
ΑπάντησηΔιαγραφήο Λιόσα την άξιζε αυτή την διάκριση.
Ωραία πρόταση Σπίθα, αύριο επιλογή απο το βιβλιοπωλειο "η πόλη και τα σκυλιά"...
ΑπάντησηΔιαγραφή