Διακοπές

Του ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥ*

Οι μαζικές διακοπές φαίνεται να περνούν σιγά σιγά στο παρελθόν.

Οχι μόνο λόγω της γνωστής οικονομικής κρίσης καθ' εαυτήν, αλλά και γιατί η κρίση διευρύνει τη φαντασία ενός ορισμένου κόσμου. Ηδη έκαναν την πρώτη εμφάνισή τους στο Διαδίκτυο (πού αλλού;) οι νέες μανιέρες για να περάσουμε όμορφα και ελεύθερα τις διακοπές, και προπάντων εναλλακτικά. Ουδείς ψόγος, το αντίθετο, αν είναι να ξεφύγουμε από την «εμπορευματοποίηση» φτιάχνοντας εναλλακτικά κάμπινγκ, όπου η επικοινωνία θα κατατροπώσει τη «συγκοινωνία»
(όπως έλεγε ένα παλιότερο αναρχοειδές σλόγκαν, ντεμπορικής προέλευσης νομίζω), και όπου οι αυθεντικές σχέσεις θα επιβληθούν της αυτού εξοχότητος του εμπορεύματος.

Σκέφτομαι, ωστόσο, μήπως και πάλι η ψευδαίσθηση δεν έχει πει ακόμα την τελευταία της λέξη. Μήπως η ονειρική αναπαράσταση έχει υποκαταστήσει την πραγματικότητα. Τη φορά αυτή οριστικά. Μπορούμε να φανταστούμε το μοντέλο, ορισμένοι και ορισμένες μάλιστα θα αποπειραθούν να το «βιώσουν», την ατμόσφαιρα της ποθούμενης νέας συμβιωτικότητας, όπου όλα τα συμβατικά σύνορα θα αρθούν. Εκεί όπου όλοι οι διαχωρισμοί θα καταρρεύσουν, οι ταξικές και πολιτισμικές διαφορές θα εκλείψουν, η μαζική κουλτούρα θα ηττηθεί και η αδιαφοροποίητη, η αέναη γιορτή θα πάρει την εκδίκησή της. Ενα τέτοιο γιορταστικό σύμπαν θα αποτελεί την προέκταση μιας καθημερινότητας που τα αντι-εμπορευματικά πνεύματα τη θέλουμε πάντα εορταστική, ερμαφρόδιτη και τεχνοσφαιρική, ψηφιακά κομμουνιστική. Εξάλλου, γι' αυτό κάνουμε τα πάντα για να περνάμε καλά, διώχνοντας τον πόνο, εξορίζοντας τη μελαγχολία, κάθε διχόνοια, κάθε δυστοπία. Επί γης ειρήνη. Οχι όπως παλιά· ο Νίτσε, άλλωστε, μας το είχε πει: «παλιά, όλος ο κόσμος ήταν τρελός».

Αραγε, με τι να μοιάζει ένας τέτοιος homo festivus; Ποιες είναι οι προτιμήσεις του; Αντιγράφω ελεύθερα τον Φιλίπ Μιρέ, για τον οποίο ο σημερινός κόσμος είναι η ενσάρκωση του ντεμπορικού πνεύματος αδελφοποιημένου με αυτό του web. Αν το δόγμα αυτού του κόσμου συνοψίζεται στο «διακτινίζομαι, άρα υπάρχω», ο homo festivus είναι εκείνο το πολύ ειδικό άτομο που απαιτεί τα τριαντάφυλλα να μην έχουν αγκάθια, η ευφυΐα να μη συνοδεύεται από ωμότητα, ο ήλιος να μην προξενεί εγκαύματα, ο μαρξισμός να μην είναι δογματικός, οι τίγρεις να είναι ξενυχιασμένες και η ζωή να έχει εξοστρακίσει τον θάνατο. Το εναλλακτικό «κόμμα της γιορτής», θα ειρωνευτεί ο Μιρέ, υμνεί την αδιαφοροποίητη, την ουδετεροποιημένη φαντασμαγορία, την ανδρόγυνη απροσδιοριστία, την απόλυτη ταύτιση, την αέναη απόλαυση. Ο εορταστικός δογματισμός του, μάλιστα, μπορεί να διεκδικήσει ακόμα και την «εξίσωση των τηλεφωνικών αριθμών». Αίτημα που για την ώρα δεν έχει ρητά υποβληθεί ώστε να γίνει και αυτό αποδεκτό.

Γεροντοκρατικές μνησικακίες ενάντια σε έναν κόσμο σε κίνηση; Η υπόθεση δεν πρέπει να αποκλειστεί. Μόνο που, για πρώτη φορά, η γλώσσα της υπέρβασης, της κατάλυσης όλων των ταμπού, έχει γίνει η ίδια η γλώσσα της νέας βιοπολιτικής κυριαρχίας. Πιο αθέατης μάλλον, και σίγουρα πιο εξωτικής, από την προηγούμενη κυριαρχία. Εναλλακτική μεν, καθ' όλα εξουσιαστική ωστόσο. Υπαρκτή, καθ' ότι αισθησιακή. Και πάντα νεοφιλική, παλιμπαιδική.

Τι μπορεί να απογίνει με αυτόν τον κόσμο «μας», χωρίς την ύπαρξη του «ριζικού άλλου», διερωτάται ο Μιρέ, όπου η ριζική και αδιανόητη ετερότητα χωνεύεται μέσα στην προέκταση των άπληστων τουριστικών μας συνηθειών, που θέλουμε να βρίσκουμε πάντα τους εαυτούς μας, είτε επισκεπτόμαστε το Πεκίνο ή το Κονγκό, είτε την Κύθνο ή τη Φολέγανδρο; Η πανηγυρική είσοδός μας στη μετα-ιστορία έχει ήδη απαντήσει: να περνάμε καλά.

*Διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ 

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 24.07.10