Εδώ και 25 χρόνια μια σειρά κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών στον ελληνικό κοινωνικό ιστό άρχισαν να ωριμάζουν υπογείως αρχικά, όπως συνήθως συμβαίνει, και να εξελίσσονται σταδιακά. Μια από αυτές τις μείζονες αλλαγές είναι και η μεταβολή των σχέσεων μεταξύ πολιτικών οργανισμών (κομμάτων) και κοινωνίας των πολιτών: Αρχή του τέλους του «κόμματος των μαζών», σταδιακή αποξένωσή του από την κοινωνία των πολιτών, μετατροπή του σε αυτοαναφορικό «κόμμα ταυτισμένο με το Κράτος» και με προέχοντα τα «εσωτερικά του συμφέροντα».
Αυτά τα χαρακτηριστικά οδήγησαν στην εντεινόμενη απομαζικοποίηση των κομμάτων αλλά και στην απαξίωση του πολιτικού/κομματικού συστήματος, που στις μέρες μας έφτασε σε ανησυχητικά επίπεδα.
Αυτά τα χαρακτηριστικά οδήγησαν στην εντεινόμενη απομαζικοποίηση των κομμάτων αλλά και στην απαξίωση του πολιτικού/κομματικού συστήματος, που στις μέρες μας έφτασε σε ανησυχητικά επίπεδα.
Ένα σημαντικό «παρακλάδι» αυτής της αλλαγής σχέσεων αφορά και την αυτοδιοίκηση. Ήδη από τις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές του 1998 έγινε εμφανής η τάση της αδυναμίας των κομμάτων να επιβάλουν τους «εκλεκτούς» τους δημάρχους ή νομάρχες στις τοπικές κοινωνίες. Οι πολίτες άρχισαν να ψηφίζουν διαφορετικά στις εθνικές και στις αυτοδιοικητικές εκλογές με κριτήρια όχι αμιγώς πολιτικά/κομματικά (το συμφέρον του κόμματος) αλλά τοπικά (το καλό της τοπικής κοινωνίας). Εμφανίστηκαν οι πρώτοι ανεξάρτητοι υποψήφιοι -άλλοτε αυθεντικοί και άλλοτε «αντάρτες»- και αρκετοί είτε εκλέγονται κόντρα στους «χρισμένους» υποψήφιους είτε αποσπούν υψηλά ποσοστά ψήφων. Αποκορύφωμα οι εκλογές του 2006. Σχεδόν το 1/3 των ψήφων κατευθύνθηκε σε μη καθαρόαιμους κομματικούς υποψήφιους, σε αντάρτες και σε φρέσκα ανεξάρτητα σχήματα.
Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν μια ομάδα ανεξάρτητων σχημάτων την επαύριο των εκλογών του 2006 στην ίδρυση του πανελλαδικού δικτύου «Πρωτοβουλία Ανεξάρτητων Αυτοδιοικητικών Κινήσεων» (ΠΑΝΑΚ). Στην 1η Πανελλαδική Συνάντηση στη Θεσσαλονίκη (2007) συμμετείχαν ήδη εννέα κινήσεις και σύντομα ακολούθησαν και άλλες φτάνοντας σήμερα τις εξήντα περίπου.
Αφετηριακές αρχές: Ο σεβασμός του θεσμικού ρόλου των κομμάτων αλλά και η ανεξαρτησία από κομματικές ντιρεκτίβες και χρίσματα καθώς και από οικονομικά συμφέροντα.
Η πρόταξη της τοπικότητας και της κοινωνίας των πολιτών έναντι των κεντρικών συμφωνιών και των κομματικών επιλογών
Η δημοκρατία στην εσωτερική οργάνωση αλλά και στις μεταξύ των κινήσεων σχέσεις.
Η πολιτική και οργανωτική αυτονομία κάθε κίνησης και η εθελοντική συμμετοχή της στις συλλογικές αποφάσεις.
Η επιλογή των ευρύτερων δυνατών συνεργασιών και η επιδίωξη της δημιουργίας πλειοψηφικών ρευμάτων σε προγραμματική βάση αποφασισμένων να αναλάβουν ευθύνες διοίκησης.
Η κατάργηση κάθετων και πυραμιδικών ιεραρχικών σχημάτων (η ΠΑΝΑΚ δεν έχει αρχηγό και ηγεσία) και η υιοθέτηση δικτυακού τρόπου οργάνωσης. Έτσι, ο συνδυασμός διαδικτύου (blogs, sites, mails) και φυσικής παρουσίας (14 συνεδριάσεις συντονιστικής επιτροπής, 6 πανελλαδικές συναντήσεις), η διαβούλευση, ο διάλογος και η συναίνεση έχουν επιλεγεί ως μέθοδος ανταλλαγής απόψεων και λήψης αποφάσεων.
Το πείραμα αυτό στηρίχτηκε σε μερικά ομοφώνως υιοθετημένα βασικά κείμενα (ιδρυτική διακήρυξη αρχών, πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας, πλαίσιο επικοινωνίας) και επέτρεψε τη χαλαρή μεν και δικτυακού τύπου οργάνωση αλλά και τη δημοκρατική-συναινετική διαδικασία στη λήψη αποφάσεων. Με αυτόν τον τρόπο, η ΠΑΝΑΚ, που σημειωτέον συγκροτείται από ευρέος πολιτικού φάσματος κινήσεις, κατάφερε να έχει ομόφωνες θέσεις σε μια σειρά αυτοδιοικητικών θεμάτων με τελευταίο τον μείζονος σημασίας «Καλλικράτη».
Το ενδιαφέρον αυτό πείραμα βρίσκεται σε εξέλιξη. Τα προβλήματα δε λείπουν: Η καχυποψία των κομμάτων, που φτάνει μερικές φορές και σε σημεία εχθρότητας (χάνουν «υποτακτικούς» και πελατεία), η αδύναμη ακόμα στην Ελλάδα κοινωνία των πολιτών, τα τοπικά συμφέροντα και οι ανταγωνισμοί, το εκλογικό σύστημα του «Καλλικράτη» που αποθαρρύνει «μικρά» αλλά δραστήρια και καινοτόμα σχήματα, ιδίως σε μικρούς δήμους, να συμμετάσχουν στις εκλογές, η μεταφορά του πολιτικού κομματικού ανταγωνισμού στις περιφέρειες, οι οικονομικές δυσκολίες που προκύπτουν για όσους δε διαθέτουν τις «πλάτες» ενός κόμματος, ο δισταγμός μπροστά στο ρίσκο της ανεξαρτησίας και της εξόδου από το «μαντρί» αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες στην ταχύτερη ανάπτυξη του κινήματος των ανεξάρτητων.
Από την άλλη, η (σε ανησυχητικό βαθμό) απαξίωση του πολιτικού συστήματος, η κρίση εκπροσώπησης, ο απεγκλωβισμός όλο και περισσότερων πολιτών από κομματικές εντολές, η σταδιακή ωρίμανση της κοινωνίας των πολιτών αποτελούν προωθητικά στοιχεία για την ανάπτυξη αυτού του κινήματος.
Ο θετικός ρόλος των ανεξάρτητων σχημάτων μπορεί να επιδράσει ενισχυτικά στην αύξηση της αξιοπιστίας των θεσμών και στη μείωση του ελείμματος εμπιστοσύνης των πολιτών στην πολιτική εξουσία. Επιλέον, μπορεί να αναδείξει μια σειρά ικανών και υπεύθυνων αυτοδιοικητικών αρχών, οι οποίες εφαρμόζοντας ένα μοντέλο συλλογικής άσκησης της εξουσίας με τη συμμετοχή του πολίτη και αξιοποιώντας τα μεταρρυθμιστικά εργαλεία, που παρά τις αδυναμίες του προσφέρει ο νέος νόμος, είναι σε θέση να συμβάλουν καθοριστικά στην τοπική ανάπτυξη, στη δημοκρατία και στη διαφάνεια στον χώρο της αυτοδιοίκησης, η οποία εδώ και καιρό φιγουράρει στις πρώτες θέσεις της μαύρης λίστας της διαφθοράς.
Αυτός ο Νοέμβριος μπορεί να είναι των Ανεξάρτητων και της κοινωνίας των πολιτών.
*Νίκος Φωτίου
«Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη», ιδρυτικό μέλος της Πρωτοβουλίας Ανεξάρτητων Αυτοδιοικητικών Κινήσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
O διάλογος προϋποθέτει τον σεβασμό της διαφορετικής άποψης. Γι' αυτό κάθε υβριστικό, προσβλητικό ή χυδαίο σχόλιο θα διαγράφεται.